→ Historia → Start læring / Last ned MP3 Flashcards

spørsmålet		svaret
rewolucja neolityczna begynn å lære		przejście do osiadłego trybu życia
neolit begynn å lære		osiadły tryb życia
Żyzny półksiężyc begynn å lære		pierwsze osady rolnicze, 10 000 lat p.n.e., Palestyna i Mezopotamia, od Morza Śródziemnego przez Morze Martwe do okolic Zatoki Perskiej, rzeki: Jordan, Eufrat, Tygrys
Egipt begynn å lære		pierwsze osady 3500 p.n.e., nad Nilem
Piramidy w Gizie (Memfisie) begynn å lære		2560 p.n.e. w Egipcie, piramida Cheopsa - jeden z 7 cudów świata
Monarchia despotyczna begynn å lære		Rządzi jedna osoba, która nie podlega żadnym prawom, np. starożytny Egipt (Faraonowie)
Teokracja begynn å lære		władca wcieleniem boga (np. Faraon 3500 p.n.e., gdy zjednoczył się dolny i górny Egipt)
Pismo begynn å lære		usprawniało transakcje i pobór podatków, pozwalało przekazywać rozkazy władcy, spisywanie praw, ochrona przed nadużyciem
Sumer i Babilonia (część Mezopotamii ok. 4300 - 3100 p.n.e) begynn å lære		Koło, pismo, brąz, kodeks prawny (Hammurabiego), kalendarz, matematyka, astronomia, medycyna, politeizm (wielu bogów), monarchia despotyczna, sieć irygacyjna (kanały)
Paleolit begynn å lære		koczowniczy tryb życia
Judaizm begynn å lære		przymierze z Jahwe, oczekiwanie na Mesjasza, jeden Bóg, zmartwychwstanie, wolna wola, zbawienie przez pokutę
Menora begynn å lære		w judaizmie, święty, złoty, siedmioramienny świecznik, ustawiony w Pierwszym Przybytku
Gwiazda Dawida begynn å lære		godło Izraela od 1948
Tora (pięcioksiąg) begynn å lære		Najważniejszy tekst judaizmu, znajduje się w Aron ha-kodeszu
Cywilizacja grecka begynn å lære		ciepły, suchy klimat (susze), wojna o ziemię, hodowla, rzemiosło, wino, oliwa, handel morski i rybołówstwo
Polis begynn å lære		miasta-państwa w starożytnej Grecji, nie było wspólnego państwa przez góry, które były też ochroną przed wrogami
Religia grecka begynn å lære		Politeizm, antropomorfizm, boska hierarchia, herosi, przeznaczenie, wyrocznie, kult ważniejszy niż wiara, wspólni bogowie jednoczą Greków
Politeizm begynn å lære		wiara w wielu bogów
Antropomorfizm begynn å lære		bogowie o cechach ludzkich (np. starożytna Grecja)
bóg grecki - Zeus begynn å lære		władca Olimpu, bóg nieba i piorunów
grecki bóg - Hades begynn å lære		brat Zeusa, bóg świata podziemi
grecki bóg - Posejdon begynn å lære		bóg morza
grecki bóg - Hefajstos begynn å lære		bóg ognia, opiekun rzemieślników
grecki bóg - Atena begynn å lære		bogini mądrości
grecki bóg - Apollo begynn å lære		opiekun Muz, pan wyroczni
grecki bóg - Ares begynn å lære		bóg wojny
grecki bóg - Demeter begynn å lære		bogini ziemi i urodzaju
grecki bóg - Afrodyta begynn å lære		bogini miłości
grecki bóg - Hermes begynn å lære		bóg kupców i złodziei
Ostracyzm begynn å lære		starożytna Grecja, tajne głosowanie na skorupkach kogo wywalić z miasta
Arystokracja begynn å lære		Elitarna warstwa społeczna w starożytnej Grecji, dziedziczna (1200 p.n.e. podczas najazdu Dorów)
Demokracja pośrednia begynn å lære		decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach (np. Polska)
Demokracja bezpośrednia begynn å lære		decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe, mogą wziąć udział wszyscy uprawnieni obywatele
Ostatni król Rzymu begynn å lære		Tarkwiniusz Pyszny, po nim nastała rebublika (509 r. p.n.e)
Republika w Rzymie - kiedy begynn å lære		509 - 27 r. p.n.e.
Republika Rzymu begynn å lære		Zgromadzenia Ludowe i system urzędniczy
Zasady systemu urzędniczego w Rzymie begynn å lære		wybieralność, kolegialność, ograniczenie czasowe funkcji, bezpłatność, odpowiedzialność za sprawowaną funkcję
Cesarstwo w starożytnym Rzymie - kiedy begynn å lære		27 p.n. e, gdy Gajusz Oktawiusz przejął władzę
Rzym cesarstwem begynn å lære		pozory trwania republiki, która miała jedynie znaczenie symboliczne, cesarz
Princeps begynn å lære		cesarz, utrzymuje starożytny Rzym (wojsko, skarb, urzędników)
Patrycjusze begynn å lære		Wyższa warstwa społeczna w starożytnym Rzymie, dziedziczna
Plebejusze begynn å lære		Gorsza warstwa społeczna w starożytnym Rzymie, bylo wolni, ale do pewnego momentu nie mieli praw obywatelskich
Nobilitas begynn å lære		rzymskie usposobienie szlachectwa (po reformach politycznych w III w.), złączenie patrycjuszy i plebsu przez małżeństwo
Proletariusze begynn å lære		w starożytnym Rzymie najbiedniejsi, bez ziemi
Przyczyny ekspansji (podboju) Rzymu begynn å lære		ziemie uprawne, łupy, niewolnicy, ambicje cesarzy, przejęcie strategicznych obszarów, likwidacja konkurencji (wojny punickie z Kartaginą)
Romanizacja begynn å lære		przyjmowanie przez podbite tereny kultury Rzymskiej i Łaciny
Hellenizacja Rzymu begynn å lære		przyjmowanie elementów greckiej kultury
Sparkatus begynn å lære		ok. 109 - 71 p.n. e, niewolnik, gladiator rzymski, przywódca największego w historii Rzymu powstania niewolników
Skutni ekspansji Rzymu begynn å lære		romanizacja, hellenizacja, Imperium Romanum, utworzenie armii zawodowej, rozprzestrzenienie się osiągnięć cywilizacji rzymskiej, problem niewolnictwa (Spartakus)
Prowincje rzymskie begynn å lære		jednostki admimistracyjne cesarstwa rzymskiego na podbitych terytoriach (poza Italią), rządzi urzędnik we współpracy z miejscową elitą
Organizacja podbitych przez Rzym ziem begynn å lære		zajmowali część, większość podbitych państw zachowała niezależność (za daniny, pomoc wojskową), zakładanie kolonii, prowincje
Podział cesarstwa rzymskiego begynn å lære		395 r., cesarzowie byli zabijani więc wprowadzono ich 4, przy rozpadzie było 2
barbaryzacja rzymskiej armii begynn å lære		barbarzyńcy spoza państwa wcielali się do armii
Koniec starożytności begynn å lære		476 r., upadek Rzymu, obalenie ostatniego cesarza Zachodu - Romulusa Augustulusa
Wewnętrzne przyczyny upadku starożytnego Rzymu begynn å lære		trudna do obrony granica, wysokie koszty armii, brak niewolników, nieurodzaj, wojny, spadek liczby ludności - mniej podatków, rosnący dług państwa, niski autorytet cesarzy, podział cesarstwa (395 r.) barbaryzacja armii
Zewnętrze przyczyny upadku Rzymu begynn å lære		napór plemion germańskich, wielka wędrówka ludów (Hunowie, IV i V w.), obalenie ostatniego cesarza Romulusa Augustulusa (476 r.)
Wpływy kultury greckiej na rzymską begynn å lære		podatnoścć na wpływy np. Etrusków, podbój Grecji (II w. p.n.e.), moda na kulturę grecką (studia, nauczyciele, język, moda, dieta, architektura), hellenizacja religii (odbicie bogów), wzorowanie się na literaturze i filozofii
Religia starożytnych Rzymian begynn å lære		Politeizm (bogowie przejęci od Etrusków), dużo wróżb, przyjmowanie bóstw podbitych ludów, popularna religia wschodu, tolerancja religijna (oprócz chrześcijaństwa), boski kult cesarzy
bóg rzymski - Jupiter (Jowisz) begynn å lære		odpowiednik Zeusa
bóg rzymski - Mars begynn å lære		bóg wojny
bóg rzymski - Wenus begynn å lære		bogini miłości
bóg rzymski - Neptun begynn å lære		bóg morza
bóg rzymski - Westa begynn å lære		bogini ogniska domowego
Dorobek starożytnej Grecji i Rzymu begynn å lære		uzupełniające się kultury, wzorzec, punkt odniesienie dla późniejszych kultur, udoskonalali wszystko, wszechstronni, technika, prawo, literatura, sport, filozofia
Wady starożytnej Grecji i Rzymu begynn å lære		niewolnictwo, kobiety, chrześcijanie, eksploatacja podbitych ludów, wady demokracji
Fajne rzeczy starożytnej Grecji begynn å lære		filozofia klasyczna (Tales, Platon, Arystoteles), nauka (Archimedes, Goras, Tales), teatr (tragedie i komedie - Ajschylos, Sofokles), architektura, rzeźba (Fidiasz, Myron, Poliklet), literatura (Homer), demokracja
Fajne rzeczy w starożytnym Rzymie begynn å lære		Prawo rzymskie, architektura (łuk, kopuły), kalendarz rzymski, drogi, akwedukty, republika
Chrześcijaństwo - gdzie begynn å lære		ok. 300 r. dzisiejsza Turcja, potem IV - V w. na zachód
Powstanie Chrześcijaństwa begynn å lære		I w., wyznanie monoteistyczne wyodrębnione z judaizmu, silna ewangelizacja, fajne hasła (równość, braterswto, wspieranie słabszych), uniwersalizm, trafia do różnych grup społecznych i narodów
Przyczyny prześladowania chrześcijan begynn å lære		kult cesarza, żydowska sekta, różne plotki
Prześladowania chrześcijan begynn å lære		64 r. - oskarżenie chrześcijan o pożar Rzymu (Neron), potem cesarzowie Domicjan (I w.) i Dioklecjan (III w.)
Koniec prześladowania chrześcijan begynn å lære		Edykt mediolański (313 r.), Konstantyn Wielki i Licyniusz - tolerancja wyznaniowa dla chrześcijan
Islam - kiedy begynn å lære		Mahomet - 570 - 632, za początek Islamu uznaje się 622 r., rozprzestrzenił się na północną Afrykę, trochę Azji, Hiszpanię
Monoteizm begynn å lære		wiara w 1 boga
5 filarów islamu begynn å lære		wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post, pielgrzymka do Mekki
Dżihad begynn å lære		święta woja z niewiernymi w islamie
Koran begynn å lære		święta księga islamu podzielona na surry
Mahomet begynn å lære		prorok Allaha
Imam begynn å lære		przywódca religijny, osoba nadzorująca meczet (islam)
Zasady i symbole islamu begynn å lære		monoteizm (Allah), 5 filarów islamu, dżihad, Koran, Mahomet, imam
Rola Arabów w kulturze europejskiej begynn å lære		ważny ośrodek kultury w średniowieczu, zachowanie literatury Greków i Rzymian po arabsku, łącznik między Azją i Europą (cyfry arabskie z Indii, papier z Chin), matematyka, medycyna, astronomia, sztuka arabska w Hiszpanii, sarmatyzm
arabeska begynn å lære		w sztuce arabskiej ornament wykorzystujący motyw roślinny
hilal (półksiężyc) begynn å lære		symbol islamu
Karol Wielki begynn å lære		rządzil 768 - 814, Europa, od połowy Włoch i kawałkek Hiszpanii do morza i Odry, Dunaju
751 r. begynn å lære		Pepin Krótki obala władzę Merowingów, rozpoczyna się dynastia Karolingów w państwie Franków
Utworzenie państwa kościelnego - rok begynn å lære		756 - 1870 r.
Przyjęcie chrześcijaństwa przez Chlodwiga I (Frankowie) - rok begynn å lære		Najprawdopodobniej 496 r.
Karol Wielki królem - rok begynn å lære		768 r.
Karol Wielki cesarzem - rok begynn å lære		800 r.
Śmierć Karola Wielkiego - rok begynn å lære		814 r.
Traktat w Verdun begynn å lære		843 r., podział państwa karolińskiego między jego wnuków (synów Ludwika I Pobożnego)
Wojny Karola Wielkiego begynn å lære		opanował Longobardów w Italii, pokonał i chrystnianizował germańskich Sasów, zepchnął Arabów w Hiszpanii za rzekę Ebro
Karol Wielki i papież begynn å lære		ochraniał i pomagał papieżowi, został za to świętym cesarzem rzymskim w 800 r.
Karol Wielki i jego państwo begynn å lære		wędrował z dworem po całym kraju, państwo podzielone na hrabstwa i marchie, stała kontrola urzędników, byli oni mianowani, dowolnie odwoływani i przenoszeni
Działalność Karola Wielkiego begynn å lære		Wojny, współpraca z papieżem, zorganizowane państwo
Minuskuła karolińska begynn å lære		nowy rodzaj pisma zapoczątkowany przez Karola Wielkiego we współpracy ze szkołą akwizgrańską zamiast kursywy merowiańskiej
Akwizgran begynn å lære		Powstał tam zespół pałacowy Karola Wielkiego wzorowany na architekturze bizantyńskiej
Renesans karolański begynn å lære		odrodzenie kultury europejskiej, reforma przy pomocy mnichów z Irlandii, poprawa poziomu edukacji, kopiowanie starożytnych dzieł, szkoła dworska i wspieranie artystów w Akwizgranie, minuskuła, kronikarze (Piotr Diakon, Einhard)
Święte cesarstwo rzymskie - gdzie begynn å lære		Między Polską a Francją, 962 - 1806 r.
Monarchia Ottonów begynn å lære		Otton I - 962 - koronowanie na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego
Ottonowie begynn å lære		zjednoczyli i unocnili państwo, powstrzymali najazd Węgrów, podporządkowali Czechy, walczyli o wpływy w Italii
Koniec Świętego Cesarstwa Rzymskiego begynn å lære		1806 r.
Idea uniwersalnej monarchii Ottona II begynn å lære		Budowa cesarstwa jednoczącego wszystkie państwa chrześcijańskie w Europie na równych prawach
Dekret o wyborze papieża przez kardynałów (cesarstwo) - kiedy begynn å lære		1059 r.
Spór o inwestyturę begynn å lære		spór między cesarzem Henrykiem IV a papieżem Grzegorzem VII o mianowanie biskupów
Relacje kościół - cesarstwo X-XI w. begynn å lære		kryzys kościoła, uzależnienie od władzy świeckiej - lenna, X - XI - odnowa kościoła - ruch z Cluny, dekret o wyborze papieża przez kardynałów, spór o inwestyturę
Dictatus papae begynn å lære		1075 r., papież Grzegorz VII ogłasza Dictatus Papae - program polityki kościelnej - konflikt z cesarzem Henrykiem IV
Ukorzenie w Canossie begynn å lære		w 1077 król niemiecki Henryk IV upokorzył się przed papieżem Grzegorzem VII w Canossie, by uzyskać zdjęcie klątwy
Konkordat Wormacki begynn å lære		1122, ugodowe porozumienie między cesarstwem a papiestwem
Bizancjum - gdzie begynn å lære		głównie nad morzem Czarnym, chociaż w latach swojej świetności dookoła śródziemnego oprócz Hiszpanii
Bizancjum begynn å lære		Cesarstwo wschodniorzymskie 395 - 1453 r.
Konstantynopol "Nowy Rzym" begynn å lære		kontynuacja cesarswta rzymskiego obalonego w 476 r., mieszkańcy Bizancjum - Rzymianie, rzymskie prawa, kultura i tradycja, dążenie do odbudowy cesarstwa rzymskiego
Justynian I (Bizancjum - VI w.) begynn å lære		odzyskał większość dawnego terytorium rzymskiego, kodeks Justyniana - prawo rzymskie, architektura (Hagia Sophia), cezaropapizm - podporządkowanie kościoła cezarowi
Przyczyny rozłamu chrześcijaństwa begynn å lære		rywalizacja biskupów Rzymu i Konstantynopola, łacina vs. greka, spory dogmatyczne (Filioque - prawosławie i katolicyzm), brak cesarskiej kontroli nad biskupem Rzymu, spór o celibat, opłatek itp.
Skutki rozłamu chrześcijaństwa XI w. begynn å lære		1054 - podział na katolicyzm (Wschód) i prawosławie (Zachód), schizma wschodnia, kultura łacińska i grecka, konflikty i wojny
Feudalizm, lenno begynn å lære		ustrój społeczno-gospodarczo-polityczny, opiera się na zależności ziemskiej, hierarchicznej zależności jednostek, twoje ziemie mogą do kogoś należeć
lenno (feudalizm) begynn å lære		majątek (ziemia) nadawana wasalowi przez seniora
senior (feudalizm) begynn å lære		osoba nadająca lenno
wasal (feudalizm) begynn å lære		osoba otrzymująca lenno, podlega seniorowi
suzeren (feudalizm) begynn å lære		najwyższy senior, stojący na szczycie drabiny feudalnej
beneficjum (feudalizm) begynn å lære		dobro nadawane wasalowi przez seniora w zamian za wykonywanie określonych obowiązków
inwestytura (feudalizm) begynn å lære		uroczyste nadanie lenna
hołd lenny (feudalizm) begynn å lære		przysięga wierności składana seniorowi przez wasala
komendacja (feudalizm) begynn å lære		akt poddnia się wasala seniorowi, fragment umowy lennej
Społeczeństwo stanowe begynn å lære		odrębne grupy społeczne posiadające określone prawa i obowiązki: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopstwo
Funkcje miasta w średniowieczu begynn å lære		gospodarcza, kulturalna, polityczna, militarna
Społeczeństwo średniowiecznego miasta begynn å lære		patrycjat, pospólstwo, plebs
Cechy rzemieślnicze begynn å lære		organizacje zrzeszające przedstawicieli danego rzemiosła, które: regulują wielkość i jakość produkcji i cen, nadzorują dostęp do zawodu, mają samorząd zawodowy, uczestniczą w obronie miasta
Średniowieczny świat begynn å lære		jednolita kultura, władza cesarska i papieska, dominacja kościoła i religii, uniwerslana - powszechne występowanie (łacina, chrześcijaństwo, ideały, organizacja społeczeństwa)
Kościół w średniowieczu begynn å lære		szkolnictwo (duchowni prowadzą szkoły) i administracja (pomoc przy zarządzaniu państwem)
Rola średniowiecznych zakonów begynn å lære		religia, nauka, kultura, szkoły, szpitale, wiedza techniczna, wzór do naśladowania, szerzenie chrześcijaństwa, zachowanie starożytnego dziedzictwa
Kultura rycerska begynn å lære		mieszkają w dworach i zamkach, ćwiczą walkę, bawią się na ucztach, polowaniach, turniejach, kultura: ideał rycerskości, damy, poezja, zamki
Kultura miejska - średniowiecze begynn å lære		mieszkają w kamienicach i drewnianych domach, handel i rzemiosło, targi, jarmarki, kuglarze, kultura: architektura miejska, uniwersytety, teatry uliczne
Rekonkwista begynn å lære		walka chrześcijan o wyparcie Maurów z Półwyspu Iberyjskiego (VIII - XV w.)
Przyczyny odkryć geograficznych begynn å lære		metale szlachetne, trudny handel ze wschodem przez Turków, nowe drogi morskie do Chin i Indii, rywalizacja kupców europejskich i arabskich, ciekawość, szerzenie chrześcijaństwa, wynalezienie busoli, karaweli, koniec rekonkwisty
Krzysztof Kolumb begynn å lære		1492 - odkrycie drogi morskiej do Ameryki
Vasco da Gama begynn å lære		1497 - 1498 - wyprawa do Indii
Ferdynand Magellan begynn å lære		1519 - 1522 - podróż dookoła świata
Henryk Żeglarz begynn å lære		1419 - 1460 - organizuje wyprawy morskie wzdłuż wybrzeży Afryki
Bartolomeo Diaz begynn å lære		1487 - okrycie Przylądka Dobrej Nadziei w Afryce
Hernan Cortez begynn å lære		1519 - 1521 - podbój Meksyku - państwo Azteków
Francisco Pizarro begynn å lære		1531 - 1534 - podbój państwa Inków
Skutki odkryć geograficznych begynn å lære		powstanie kolonii - rywalizacja, walki z rodzimą ludnością, śmierć Azteków i Inków, Hiszpania i Portugalia to mocarstwa, spadek znaczenia szlaków śródziemnomorskich, metale szlachetne, migracja, chrystianizacja, nowe towary, niewolnictwo, ofiary, wiedza
Przyczyny reformacji begynn å lære		niewykształcony kler, brak ideałów chrześcijańskich, fiskalizm, upadek autorytetu papieża, humaniści krytykują kościół, ludzie świeccy vs. duchowi
Luteranizm begynn å lære		1517 r. - 95 tez Marcina Lutra przeciw odpustom (początek reformacji)
zasady luteranizmu begynn å lære		zbawienie - wiara i łaska Boga, tylko Biblia, bez kościołów i duchownych, likwidacja zakonu i celibatu, brak Maryji, świętych, obrazów, 2 sakramenty - chrzest i eucharystia, języki narodowe w liturgii, kościół słucha państwa
Kalwinizm begynn å lære		1541 r. - Jan Kalwin z Francji zakłada gminę wyznaniową w Genewie, Szwajcarii
Predestynacja begynn å lære		kalwinizm, losy człowieka z góry określone przez Boga
zasady kalwinizmu begynn å lære		predestynacja, tylko Biblia, ale wykłady Kalwina, brak zakonu i celibatu, brak Maryji, świętych, obrazów, 2 sakramenty - chrzest i Eucharystia, kościół niezależny od państwa, wyrzekanie się przyjemności, bogactwo dowodem łaski bożej
Anglikanizm begynn å lære		1534 r. - akt supremacji - zerwanie związków z Rzymem przez króla Henryka VIII (brak zgody na rozwód, chęć wzmocnienia pozycji i przejęcia majątku kościoła)
zasady anglikanizmu begynn å lære		król głową kościoła - bez papieża, zniesienie przywilejów duchowieństwa, konfiskata majątku zakonów i opornych duchownych, angielski w liturgii, zachwanie hierarchii kościoła i dogmatów
Kontrreformacja (odnowa kościoła) begynn å lære		działania kościoła katolickiego na rzecz jego odnowy i przeciwdziałania reformacji
Sobór trydencki - papież (1545 - 1563) begynn å lære		reformy w kościele, koniec prostetantów, pojednanie chrześcijan, odzyskanie pozycji kościoła w Europie
Święte Oficjum - papież (1542) begynn å lære		walka z protestantami i herezją, procesy przeciwko heretykom, tortury i palenie na stosach, księgi zakazane
Jezuici - Ignacy Loyola (1540) begynn å lære		nawracanie pogan i prostetantów, działanie przez oświatę i publikacje, szkoły, działania misyjne, dyskusja z protestantami
Renesans begynn å lære		epoka w dziejach cywilizacji początkowo we Włoszech XIV wieku i trwająca do XVI wieku
Geneza renesansu begynn å lære		osłabienie kościoła, powrót do antycznej Grecji i Rzymu, napływ ludzi z Bizancjum, zamożni ludzie to mecenat, odkrycia geograficzne i naukowe, druk
Antropocentryzm begynn å lære		człowiek w centrum zainteresowań (renesans, odrodzenie)
Humanizm begynn å lære		człowiek wszechstronny, wiara w ludzki rozum i jego możliwości (renesans, odrodzenie)
Odrodzenie, renesans - charakterystyka begynn å lære		antropocentryzm, humanizm, "Jestem człowiekiem i nic co ludzie nie jest mi obce" - Terencjusz, odrodzenie antycznej literatury i sztuki, obalenie religii na rzecz nauki, piękno i radość życia, krytyka kościoła
Rola druku (1450) w upowszechnianiu nowych idei begynn å lære		spadek cen i powielanie dzieł literackich, dostęp większej grupy ludzi do słowa pisanego, kościół nie decyduje o tym co możemy wiedzieć, większa edukacja dla biedniejszych
Rafael Santi (1483 - 1520 - renesans) begynn å lære		Szkoła ateńska, Przemienienie Pańskie, Madonna ze szczygłem
Leonardo da Vinci (1452 - 1519 - renesans) begynn å lære		filozof, uczony, malarz, rzeźbiarz, architekt, dzieła: Mona Lisa, Dama z łasiczką, Ostatnia Wieczerza (Mediolan), człowiek witruwiański
Michał Anioł (1475 - 1564 - renesans) begynn å lære		Pieta watykańska, Madonna przy schodach, rzeźba Dawida, sklepienie kaplicy sykstyńskiej
Mikołaj Kopernik (1473 - 1543 - renesans) begynn å lære		astronom, matematyk, ekonomista, lekarz, duchowny, autor "O obrotach sfer niebieskich" - teoria heliocentryczna
Galileusz - włoski astronom i fizyk (renesans) begynn å lære		zrobił lunetę i mikroskop, był za teorią Kopernika, odkrył siły bezwładności i księżyców Jowisza, prześladowany przez Kościół
"Pochwały głupoty" begynn å lære		rozprawa filozoficzna Erazma z Rotterdamu - krytykował ludzi w renesansie
Erazm z Rotterdamu (renesans) begynn å lære		holenderski uczony i humanista, twórca "Pochwały głupoty" twórca irenizmu - powrót do jedności chrześcijan, zwolennik pacyfizmu, krytyk kościoła, poglądy podobne do Lutra, pedagog, wydawał starożytne dzieła, przełożył Nowy Testament na grekę
Absolutyzm begynn å lære		władza w rękach jednej osoby - monarchy, on ustanawia prawo i kieruje państwem bez żadnej kontroli "Państwo to ja" - Ludwik XIV
Fiskalizm begynn å lære		wysokie podatki
Merkantylizm begynn å lære		wspieranie własnego eksportu przy ograniczeniu importu towarów
Monarchia absolutna we Francji Ludwika XIV (1643 - 1715) begynn å lære		"Państwo to ja", zarządzanie przy pomocy urzędników odpowiedzialnych przed królem, powiększanie terytorium Francji, fiskalizm, merkantylizm, kontrola społeczeństwa, liczna policja, podporządkowanie sobie kościoła i szlachty
Anglia monarchią parlamentarną begynn å lære		Deklaracja Praw Narodu Angielskiego (1689), władza króla ograniczona przez parlament, koniec feudalizmu, równość wobec prawa, katolicy nie mogą pełnić funkcji państwowych, możliwość awansu społecznego bez względu na pochodzenie
władza króla w Anglii (monarchia parlamentarna) begynn å lære		władza jest ograniczona przez parlament (Izba Lordów i Izba Gmin)
o czym decyduje parlament (Anglia monarchią) begynn å lære		parlament decyduje o nowych prawach, podatkach, liczebności armii
Przyczyny wojny o niepodległość USA begynn å lære		Anglicy biorą surowce, narzucanie wysokich cen i ceł, brak reakcji na postulaty kolonistów, brak przedstawiciela w parlamencie brytyjskim, bojkot angielskich towarów i zarządzeń władz brytyjskich
Starcie pod Lexington begynn å lære		Pierwsza bitwa o niepodległość USA przeciw UK, 19 kwietnia 1775
Polacy walczący wraz ze Stanami o niepodległość begynn å lære		Kazimierz Pułaski, Tadeusz Kościuszko
Podpisanie "Deklaracji niepodległości" i utworzenie USA - kiedy begynn å lære		4 lipca 1776
Pokój USA i UK po wojnie o niepodległość - kiedy begynn å lære		3 września 1783 r., uznanie niepodległości Stanów
Przebieg wojny o niepodległość USA przeciw UK begynn å lære		1775 - starcie pod Lexington, 4 lipca 1776 - "Deklaracja niepodległości", wojna partyzancka, 1777 - kapitulacja Anglików pod Saratogą, Francja i niektórzy polacy wspierają USA, 1781 - kapitulacja UK pod Yorktown, 1783 - wygrana USA
Skutki wojny o niepodległość w USA begynn å lære		uznanie niepodległości przez UK (1783), konstytucja 12 stanów w Filadelfii (1787), republika - trójpodział władzy, prezydent, prawa wyborcze białych mężczyzn
Trójpodział władzy USA begynn å lære		władza ustawodawcza - kongres, izba reprezentantów, senat, władza wykonawcza - prezydent, władza sądownicza - sądy, robią jak w Polsce
Burżuazja begynn å lære		Bogate mieszczaństwo we Francji
Przyczyny rewolucji francuskiej (1789 - 1799) begynn å lære		kryzys finansowy monarchii, wysokie podatki, niechęć wobec absolutyzmu, popularność idei oświeceniowej, "opinia publiczna" - krytyka monarchii i chęć reformy, nieurodzaj, droga żywność, burżuazja chce mieć wpływy
Wielki terror (rewolucja francuska) begynn å lære		zwalczanie przeciwników rewolucji, zwalczanie kościoła przez Komitet Ocalenia Publicznego z Robespierrem na czele (1793 - 1794)
Dyktatura Jakobinów (i Robespierrego) w czasie rewolucji francuskiej begynn å lære		Jakobini to radykalni lewicowcy, przeciwnicy monarchii, mieli Wielki Terror (1793 - 1794), masowo gilotynowali przeciwników politycznych, zabijali niewinnych, konfiskowali majątek arystokracji i kościoła, tłumili bunty, śmierć 40 tys. osób
Idee oświeceniowe (XVII - do początku XIX w.) begynn å lære		wolność i równość wszystkich ludzi, rozum, nauka, krytyka kościoła, tolerancja religijna, koncepcja umowy społecznej
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (Francja - 1789 - rewolucja francuska) begynn å lære		dokument uchwalony przez Zgromadzenie Narodowe, idee oświeceniowe, naród źródłem wiedzy, wolność słowa, tolerancja wyznaniowa, nienaruszalność własności, dokument wprowadzający pojęcie praw człowieka
Skutki rewolicji francuskiej (1789 - 1799) begynn å lære		brak feudalizmu, koniec nierówności wobec prawa, upowszechnienie oświaty, rozdział kościoła od państwa, ideały rewolucji (wolność, równość, braterstwo), natchnienie narodów walczących o wolność, tysiące ofiar, wzór dla przyszłych rewoluncjonistów
Rola Kodeksu Napoleona w dziejach światowego prawa (1804) begynn å lære		zbiór przepisów regulujących sprawy osobiste, rodzinne i majątkowe, podstawa i wzór nowoczesnego prawa cywilnego w wielu państwach
Zasady kodeksu Napoleona (1804) begynn å lære		ujednolicenie prawa, wolność osobista, równość wobec prawa, laicyzacja - uniezależnienie od religii, nienaruszalność własności prywatnej, swoboda działalności gospodarczej, wolność myśli i wyznaniowa
Zmiany przeprowadzone we Francji przez Napoleona begynn å lære		centralizacja - dyktator, scentralizowane urzędy, rozbudowana policja, konkordat z papieżem - biskupi sobie normalnie żyją (1801), Bank Francji, wspieranie rolnictwa, licea, zwalczanie korupcji, reforma administracji - prefekci i merowie
Legiony Polskie we Włoszech - kiedy begynn å lære		1797 r. w Republice Lombardziej za zgodą Napoleona
Dowódca Legionów Polskich utworzonych w 1797 roku begynn å lære		Jan Henryk Dąbrowski
Legiony Polskie we Włoszech begynn å lære		1797 r., generał to Jan Henryk Dąbrowski, ok. 8 tys. ochotników i jeńców z Austrii, promocja patriotyzmu, ale wykorzystywane do zwlaczania ruchów niepodległościowych
Pokój w Tylży (1807) begynn å lære		Napoleon i car Rosji Aleksander I zawarli przymierze, Rosja zabrała Prusom ziemie II i III zaboru, powstało Księstwo Warszawskie
Księstwo Warszawskie begynn å lære		1807 - 1815 r., podporządkowane cesarstwu francuskiemu, Napoleonowi, powstało przez pokój w Tylży
Konstytucja Księstwa Warszawskiego (1807 - 1815) begynn å lære		konstytucja nadana przez Napoleona, władza konstytucyjna, król saski Fryderyk August, dziedziczny tron, prowadził politykę zagraniczną, był 2-izbowy sejm, brak władzy sądowniczej
Księstwo Warszawskie - chronologia begynn å lære		1807 - traktat w Tylży, utworzenie, 1809 - wojna z Austrią, bitwa pod Raszynem, powiększenie Księstwa, 1812 - po stronie Napoleona wojsko idzie na Rosję, 1813 - Napoleon przegrał, Rosja zajmuje teren księstwa
Ziemie Polskie po kongresie wiedeńskim begynn å lære		1815 - zostało zlikwidowane Księstwo Warszawskie, powstało Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Poznańskie i Rzeczpospolita Krakowska
1815 begynn å lære		Po kongresie wiedeńskim powstało Królestwo Polskie, Księstwo Poznańskie i Rzeczypospolita Krakowska, Księstwo Warszawskie zlikwidowane
Królestwo Polskie begynn å lære		Powstało po kongresie wiedeńskim w 1815, zamiast Księstwa Warszawskiego
Wielkie Księstwo Poznańskie begynn å lære		Powstało po kongresie wiedeńskim w 1815 razem z Królestwem Polskim i Rzeczpospolitą Krakowską zamiast Księstwa Warszawskiego
Rzeczypospolita Krakowska begynn å lære		Powstała po kongresie wiedeńskim w 1815 razem z Królestwem Polskim zamiast Księstwa Warszawskiego
Kongres Wiedeński (1814 - 1815) begynn å lære		spotkanie monarchów żeby uporzadkować świat po Napoleonie, "tańczący kongres", ważne są Rosja, Prusy, Austria, UK i Francja, zmiany terytorialne, przywrócenie ładu, zasdy legityzmu, równowagi sił i restauracji
Zasada legityzmu (kongres wiedeński) begynn å lære		Władcy obaleni przez Napoleona i rewolucję francuską odzyskali tron
Zasada równowagi sił (kongres wiedeński) begynn å lære		Jedno państwo nie mogło się wywyższać i być silniejsze niż drugie, żeby nie wyszła kolejna Francja z tego
Zasada restauracji (kongres wiedeński) begynn å lære		Rody, które utraciły władzę przez rewolucję francuską lub Napoleona miały ją odzyskać (Burbonowie - Ludwik XVIII i Karol X)
Święte Przymierze (1815) begynn å lære		sojusz Rosji, Austrii i Prus, mieli zapewnić pokój i ład oparty na chrześcijaństwie, naprawdę zwalczali ruchy wolnościowe i rewolucyjne, utrzymywali pokongresowy porządek
Konserwatyzm begynn å lære		kierunek polityczny opierający się na: silnej monarchii, religii, podziale stanowym, tradycji w państwie, działanie: cenzura, policja, kontrola oświaty, tłumienie buntów
Wiosna Ludów begynn å lære		1848 - 1849 fala wystąpień przeciw feudalizmowi, walka o wolność, własne państwo, zjednoczenie, uczestniczyli wszyscy poza UK, Rosją i Półwyspem Iberyjskim, najbardziej Francja, Austria, państwa włoskie i niemieckie
Socjalizm (XVIII i XIX w.) begynn å lære		ruch społeczny dążący do wprowadzenia powszechnej równości i sprawiedliwości
Liberalizm (XVII - XVIII w.) begynn å lære		Pełna wolność jednostki, równość, konstytucja, tolerancja religijna, wolność gospodarcza, przestrzeganie praw człowieka
Socjaldemokracja (XIX w.) begynn å lære		Idea głosząca budowę sprawiedliwego społeczeństwa opartego na zasadach demokratycznych, bez użycia przemocy
Marksizm (XIX w.) begynn å lære		likwidacja własności prywatnej, społeczeństwo bezklasowe, zniesienie różnic religijnych, narodościowych, ateizm, marksizm - odmiana komunizmu
Wojna sencesyja w USA - kiedy begynn å lære		1861 - 1865
Przyczyny wojny sencesyjnej begynn å lære		abolicjonizm, sprzeciw Południa wobec ceł, konflikt polityczny, Północ - władza centralna, Południe - autonimia, Abraham Lincoln z Północy prezydentem, 1860/61 - 11 stanów południowych ogłasza secesję i tworzy Konfederację
Abolicjonizm begynn å lære		Ruch przeciwko niewolnictwu
Konfederacja begynn å lære		luźny związek państw oparty na umowie międzynarodowej w celu prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej
Skutki wojny sencesyjnej begynn å lære		śmierć, zniszczenie materialne południa, nienawiść między północą a południem, zamach na Lincolna, rasizm - Ku Klux Klan, zniesienie niewolnictwa, zagospodarowanie zachodu i Alaski, rozwój gospodarczy
Rewolucja przemysłowa begynn å lære		W Anglii w II połowie XVIII w., w Europie od 1870, przemiany techniczne, ekonomiczne i społeczne, które doprowadziły do rozwoju gospodarki opartej o przemysł
Gdzie i kiedy rozpoczeła się rewolucja przemysłowa begynn å lære		W Anglii w II połowie XVIII w.
Najważniejsze wynalazki do II połowy XIX w. begynn å lære		maszyna parowa do ruchu obrotowego, do napędzania maszyn fabrycznych, młyn i pompy, do kolei i statków parowych, mechaniczna przędzarka, węgiel - koks
Skutki rewolucji przemysłowej begynn å lære		potrzebne węgiel i żelazo, industrializacja, masowe wytwarzanie towarów, robotnicy, Anglia i Europa dominują, niszczenie przyrody, urbanizacja, kolej, statki parowe, drogi, kanały, linie kolejowe
Industrializacja begynn å lære		rozbudowa przemysłu
Robotnicy begynn å lære		nowa grupa społeczna w czasie rewolucji przemysłowej
Urbanizacja begynn å lære		rozbudowa miast
Kolej parowa, statki parowe - kiedy begynn å lære		XVIII - XIX w.
Przemiany społeczne w czasie rewolucji przemysłowej begynn å lære		społeczeństwo stanowe zastąpione społeczeństwem klasowym, konflikty społeczne - robotnicy vs właściciele fabryk, związki zawodowe
Społeczeństwo klasowe begynn å lære		powstało w czasie rewolucji przemysłowej (klasa wyższa, średnia i niższa)
Związki zawodowe begynn å lære		XVIII w. UK, walczą o poprawę sytuacji robotników
Rewolucja techniczna (druga rewolucja przemysłowa) begynn å lære		1870 - XX w., proces zmian w technice i przemyśle opierający się na: użyciu ropy (silniki spalinowe), energii elektrycznej, przemyśle chemicznym
Rewolucja techniczna kiedy begynn å lære		1870 do początków XX w.
Silniki spalinowe - kiedy begynn å lære		XIX w.
Emancypacja kobiet begynn å lære		walka o zrównanie w prawach z mężczyznami, wcześniej nie miały praw politycznych, nie mogły się kształcić i pracować, XIX w.,1863 - otwarcie uczelni dla kobiet we Francji, sufrażystki
Walka o zrównanie w prawach z mężczyznami to begynn å lære		emancypacja kobiet
sufrażystki begynn å lære		walka o prawa wyborcze kobiet
Prawa wyborcze dla kobiet w Nowej Zelandii - kiedy begynn å lære		1893
Prawa wyborcze dla kobiet w Finlandii - kiedy begynn å lære		1906
Prawa wyborcze dla kobiet w Polsce - kiedy begynn å lære		1918
Ku demokracji begynn å lære		ludzie czytają i mają świadomość, opór wobec konserwatywnych rządów, Ameryka wzorem, oparcie na parlamencie, rozwój partii politycznych, wszyscy mężczyźni mogą głosować

Historia

Du må logge inn for å legge inn en kommentar.