spørsmålet  |
svaret |
|
begynn å lære
|
|
Masakra na Greckiej wyspie Chios 1824-1822r. wojna o niepodległość Grecji od Turków; 1830r. uzyskała niepodległość
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Wolność wiodąca lud na barykady 1830 - rewolucja lipcowa w Paryżu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dowódca-powstanie listopadowe; Wiosna Ludów-dowódca armii węgierskiej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
1782r. maszyna parowa - ruch obrotowy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
trójpolówka zastąpiona płodozmianem (zboża, potem rośliny motylkowe); maszyny rolnicze, uprawa ziemniaków; plony wzrosły 4x
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
1825r. Pierwsza na świecie linia kolejowa 40km
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
1830r. Lokomotywa "Rakieta" 48km/h - Menchester-Liverpool
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
Adam Czartoryski 1770-1861 begynn å lære
|
|
udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792r.; po III rozbiorze zwolennik odbudowy Polski pod berłem cara; zaprzyjaźnił się z Aleksandrem I; 1804-1806 minister spraw zagranicznych Rosji
|
|
|
Adam Czartoryski 1770-1861 begynn å lære
|
|
kierował tworzeniem konstytucji Królestwa Kongresowego-1815; prezes senatu Królestwa; prezes Rządu Narodowego podczas powstania listopadowego; przywódca stronnictwa Hotel Lambert
|
|
|
Ksawery Drucki-Lubecki 1779-1846 begynn å lære
|
|
do 1800r. Walczył w armii rosyjskiej przeciwko wojskom Napoleona; zwolennik odbudowy Rzeczpospolitej pod berłem cara; 1821-1830 minister skarbu Królestwa Polskiego - uzdrowił finanse;
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
Wielki książę Konstantyn 1779-1831 begynn å lære
|
|
brat cara Aleksandra I i Mikołaja I; brutalna dyscyplina w wojsku; traktował Królestwo jak swoje państwo i bronił jego interesów przed carem
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Przywódcs sprzysiężenia podchorążych w Warszawie; dał sygnał do rozpoczęcia postwania listopadowego 29.11.1830.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Gen. Sowiński na szańcach Woli 1922
|
|
|
Józef Chłopicki 1771-1854 begynn å lære
|
|
dowódca; wódz naczelny powstania listopadowego; przeciwny powstaniu; podał się do dymisji; jako cywil 25.02.1831. dowodził w bitwie pod Grochowem
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Bitwa pod Dębem Wielkim 03.1831.; Bitwa pod Ostrołęką 26.05.1831. powstanie listopadowe
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Bitwa pod Iganiami 10.04.1831. powstanie listopadowe
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Generał w bitwie w Warszawie 09.1831. powstanie listopadowe
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dokument zastępujący konstytucję Królestwa Polskiego 1832r. - Mikołaj I
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Adam Czartoryski; na emigracji; wojna między państwami zachodnimi a zaborcami; przyszły ustrój monarchia konstytucyjna
|
|
|
Towarzystwo Demokratyczne Polskie begynn å lære
|
|
Wiktor Heltman, Wojciech Darasz; na emigracji; powstanie wygrane przez Polaków bez pomocy innych państw, radykalni działacze powstania listopadowego; przyszły ustrój republika
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
spiskowiec emigracji; pułkownik, w noc listopadową kierował zdobyciem Arsenału
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
emisariusz, próbował zjednoczyć organizacje spiskowe; aresztowany w 1838r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
ksiądz; organizator spisku chłopów przeciw władzom rosyjskim i polskim panom; 1844r. aresztowany
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wielki natchniony poeta, uważa że rozumie lepiej świat, czuje się odpowiedzialny za los swojego narodu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
utwór literacki o wielkim znaczeniu dla narodu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Wielka Emigracja; wieszcz narodowy; Pan Tadeusz, Dziady cz. III-polski mesjanizm
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Wielka Emigracja; wieszcz narodowy; Kordian
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Wielka Emigracja; wieszcz narodowy; Nie-Boska komedia
|
|
|
Fryderyk Chopin 1810-1849 begynn å lære
|
|
Wielka Emigracja; kompozytor; ur. w Żelazowej Woli
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Chopin grający na fortepianie w salonie księcia Radziwiłła
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Szarża krakusów na Rosjan w Proszowicach 1866
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Przywódca rabacji galicyjskiej w 02.1846.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Rabacja chłopska 1846; 1851
|
|
|
Aleksander Wielopolski 1803-1877 begynn å lære
|
|
Naczelnik rządu Królestwa Polskiego 1862-1863r.; zwolennik wierności carowi
|
|
|
"""Czerwoni"" Komitet Centralny Narodowy; Tymczasowy Rząd Narodowy; Rząd Narodowy" begynn å lære
|
|
studenci, inteligencja, mniej zamożna mieszczaństwo; radykalny; do najszybszego powstania; Komitet Centralny Narodowy ogłosił się 22.01.1863. Tymczasowym Rządem Narodowym, potem przekształcił się w Rząd Narodowy; który utworzył tajne państwo
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zamożna szlachta, bogaci przedsiębiorcy; umiarkowany; wszechsreonny rozwój kraju, stopniowe reformy; w marcu 1863r. Przyłączyli się do walki; Biali postanowili podporządkować sobie Rząd Narodowy
|
|
|
Romuald Traugutt 1826-1864 begynn å lære
|
|
Przywódca tajnego państwa od 1863r., w X dyktator powst stycz; w młodości oficer armii rosyj, uczestnik w tłumieniu Wiosny Ludów na Węgrzech i w wojnie krymskiej; W IV1864r. areszt, w 08 powieszony; po areszt tajne państwo przestało istnieć
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Wieczór. Zakładanie kajdan
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
tak nazywano Królestwo Polskie po powstaniu styczniowym podczas rusyfikacji
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zesłaniec, wybitny odkrywca, przyrodnik, lekarz, zakładał szpitale dla trędowatych na półwyspie Kamczatka
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
pozytywizm; polski pisarz
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
powstawły we Francji kierunek filozoficzny, który na ziemiach polskich stał się programem przebudowy społeczeństwa; w Polsce to także okres literacki 1864-1890 - zakładał realizm polityczny, pracę u podstaw i pracę organiczną
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
porównanie społeczeństwa do organizmu-trzeba dbać o wszystkie narządy; dążyła do rozwoju gosp. i kult. wszystkich grup społ; rozbudowa przemysłu, podnoszenie poziomu rolnictwa, szerzenie oświaty, dbałość o poprawę zdrowia i higieny
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
kształcenie ludu, rozbudzanie jego świadomości narodowej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
walka o kulturę w zaborze Pruskim 1871-1878; Otto von Bismarc;
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wysiedlenie prawie 30tyś. osób przybyłych z zaborów rosyjskiego i austrackiego w 1885r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
za pieniądze rządu Niemiec wykupywała ziemie z rąk Polaków od 1886r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Na znak protestu przeciw zakazowi budowy domów na nowo zakupionej ziemi 1904r., zamieszkał w wozie cyrkowym
|
|
|
Stanisław Wyspiański 1869-1907 begynn å lære
|
|
malarz, poeta, dramatopisarz, architekt; pisał dramaty o powstaniu listopadowym, które wystawiano w krakowskiech teatrach w autonomii galicyjskiej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Polacy nie wyrzekając się własnej narodowowści, mieli być wierni temu państwu zaborczemy, w którym żyli
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Franciszek Józef w Krakowie 1880
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Cesarz Austro-Węgier; Za jego rządów 1848-1916 Polacy zyskali znaczne swobody narodowe w Galicji
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Premier Piemontu w połowie XIXw.; bohater zjednoczenia Włoch; zawarł sojusz obronny z Francją w 1859, następnie sprowokował Austrię, żeby wkroczyła do Piemontu i rozpoczęła wojnę;
|
|
|
Giuseppe Garibaldi 1807-1882 begynn å lære
|
|
włoski generał, w młodości walczył w Ameryce Pd. Bronił Urugwaju przed Argentyną; zakładali czerwone koszula i tak się nazywały jego oddziały; zorganizował wyprawę tysiąca i wyruszył na podbój Królestwa Obojga Sycylii, a potem na ląd
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Kongres wiedeński powołał do istnienia Związek Niemiecki, do którego należało prawie 40 państw niemiecki pod luźnym zwierzchnictwem Austrii
|
|
|
Otto von Bismarck 1815-1898 begynn å lære
|
|
niemiecki polityk, premier Prus, kanclerz Niemiec, zwany żelaznym kanclerzem; wprowadził Kulturkampf w zaborze Pruskim w latach 1871-1878; zjednoczył Niemcy w 01.1871r.; jako pierwszy polityk wprowadził emerytuty i ubezp. chorobowe
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Państwo, które składa się z mniejszych, autonomicznych krajów związkowych, przykład Stany Zjednoczone
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
abolitio-zniesienie; ruch domagający się zakazu handlu ludźmi i posiadania niewolników; w 1815r. Kongres wied. zakazał handlu i do połowy XIXw. abolicjoniści znieśli niewol. w Europie, koloniach, w wielu państwach Ameryki i w pn stanach USA
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
przekonanie o nierówności ras ludzkich, rzekomo różniących się zdolnościami fizycznymi i umysłowymi
|
|
|
Abraham Lincoln 1809-1865 begynn å lære
|
|
Prezydent Stanów Zjednoczonych, adwokat, polityk z partii republikańskiej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
generał Konfederacji, przeciwny secesji Południa i niewolnictwu, ale wierny rodzinnym stanom
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Organizacja powstała po wojnie secesyjnej w 1865r. Zastraszająca Murzynów, tak by bali się korzystać z uprawnień
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
obszar poza Europą rządzonyprzezpaństwo europejskie
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
proces tworzenia i utrzymywania kolonii
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
ogromne państwo, w skład którego wchodzą kraje i ludy podlegające jednemu władcy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dążenie do budowy i utrzymania imperiów w epoce nowożytnej, głównie XIX i XXw.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niepodległe państwo uzależnione gospodarczo i handlowo od innego państwa
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
anglik, "kolos rodyjski" górujący nad Afryką, właściciel kopalni diamentów
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
urzędnik sprawujący władzę w kolonii
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Tahitańskie kobiety na plaży 1891
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zjednoczenie przedsiębiorstw, które zachowują odrębność, ale mają wspólnego właściciela i jeden zarząd
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dążenie do opanowania całej produkcji jakichś towarów i ich sprzedaży po dogodnej dla siebie cenie
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
teorie oraz ruchy, które żądają wprowadzenia powszechnej równości i sprawiedliwości przez zniesienie prywatnej własności środków produkcji
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
budowa sprawiedliwego społeczeństwa metodami demokratycznymi
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
skrajna odmiana socjalizmu; nawoływanie do zniesienia państw i budowy światowego społeczeństwa bezklasowego; bez różnic religijnych i narodowych; zwolennicy ateizmu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
teoria komunistyczna utworzona przez Karola Marksa (sądził, że odkrył prawo rządzące historią-walka klas)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
pogląd, że Bóg nie istnieje
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niemiecki filozof, ekonomista amator, teoretyk rewolucji; współtwórca z Fryderykiem Engelsem marksizmu; Manifest partii komunistycznej 1848r.
|
|
|
Socjaldemokratyczna Partia Niemiec SPD begynn å lære
|
|
najważniejsza partia robotnicza XIXw., jej przedstawiciele zasiadali w niemieckim rządzie
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
organizacja, której członkowie dążą do zdobycia i utrzymania władzy w państwie; ma swój program, czyli zbiór żądań lub zasad na jakich państwo ma się opierać
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
porozumienie partii w celu wystawienia wspólnych kandydatów w wyborach
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zrównanie w prawach z mężczyznami
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
kobiety walczące o prawa wyborcze
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
uprzedzenia lub wrogość do Żydów
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
przekonanie o odrębności własnego narodu i o wyższości jego interesów nad interesami innych narodów; nacjonaliści dążyli do tworzenia państw jednonarodowych
|
|
|
Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne (pot. Narodowa Demokracja, endecja, narodowcy, wszechpolacy) begynn å lære
|
|
Roman Dmowski w 1897r. stanął na czele; cele: uzyskanie przez Polaków autonomii w zaborze pruskim i rosyjskim, kierowanie "całym życiem narodowym" pod zaborami, budowa "Polski dla Polaków"
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Przywódca Narodowej Demokracji od 1897r.; wyznawał realizm polityczny; przeciwnik PPS i Piłsudskiego; twórca egoizmu narodowego; orientacja prorosyjska
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
pogląd, według którego potrzeby Polaków mają pierwszeństwo nawet przed moralnością
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
skoro ani walka zbrojna, ani akcja dyplomatyczna nie ma szans powodzenia, należy wzmacniać siły narodu przez edukację, aktywność gospodarczą i rozbudzanie świadomości narodowej
|
|
|
Polska Partia Socjalistyczna PPS begynn å lære
|
|
P1893r. Józef Piłsudski, Stanisław Wojciechowski; domagali się niepodległości Polski i poprawy życia robotnikóolska Partia Socjalistyczna PPS
|
|
|
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego SDKP, a od 1900r. i Litwy SDKPiL begynn å lære
|
|
1893r. Róża Luksemburg, Feliks Dzierżyński; dążyli do rewolucji która zlikwiduje kapitalizm i państwa narodowe oraz wprowadzo rządy robotników
|
|
|
"Stronnictwo Ludowe SL, Polskie Stronnictwo Ludowe PSL" begynn å lære
|
|
1895r. Wincenty Witos; domagali się poprawy warunków życia ludności wiejskiej, dostępu do oświaty, poszerzenia praw wyborczych i demokratyzacji państwa
|
|
|
Józef Piłsudski 1867-1935 begynn å lære
|
|
Polska Partia Socjalist; orient proaustriacka; drużyny strzeleckie, I Brygada Legionów; redaktor naczelny "Robotnik"; Naczelnik Państwa 1918-1922r.; I Wódz Naczelny Wojska Pol. powst w 1918r. I Marszałek Polski od 1920.03.; zamach majowy 1926.05.12.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
chłop z Galicji, polityk ludowy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
rosyjski parlament powołany przez cara Mikołaja II w 1905r. w wyniku rewolucji 1905 roku i strajku powszechnego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
grupa osób używająca przemocy, kierowana przez jakąś organizację polityczną
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
instytucja państwowa, która zbiera tajne informacje o inncyh państwach
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
żądanie spełnienia jakichś warunków pod groźbą zerwania stosunków dyplomatycznych lub rozpoczęcia wojny
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Plan opracowany przez niemieckiego gen. Schlieffena, według którego Niemcy w 6 tyg. Mieli pokonać Francję, a potem rozgromić Rosję
|
|
|
wojna błyskawiczna / manewrowa begynn å lære
|
|
polega na szybkim uderzeniu w niespodziewanym miejscu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
podział Europy na sojusze: Trójprzymierze (1882r. Niemcy, Austro-Węgry, Włochy; potem blok państw centralnych) i Trójporozumienie (1907r. ententa, Francja, Anglia i Rosja)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
prowadzona z umocnionych pozycji takich jak bunkry, okopy
|
|
|
rady (sowiety) delegatów robotniczych i żołnierskich begynn å lære
|
|
Rady były wybierane przez załogi fabryk i żołnierzy; zasiadali w nich socjaliści; uważały się za rzeczywiste przedstawicielstwo społeczeństwa i dążyły do podporządkowania sobie Rządu Tymczasowego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Rząd Tymczasowy i rady w Rosji
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
marksiści dążący do światowej rewolucji i budowy bezklasowego społeczeństwa komunistycznego; Włodzimierz Lenin na czele
|
|
|
Włodzimierz Lenin 1870-1924 begynn å lære
|
|
"zawodowy rewolucjonista"; stał na czele bolszewików, organizator i przywódca rewolucji październikowej, pierwszy przywódca radzieckiego państwa; po obaleniu Rządu Tymczas Rosja została wyeliminowa z wojny; autor dekretów o pokoju i o ziemi
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
przejęcie siłą władzy w państwie
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dążący do oddzielenia się
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wcielenie siłą przez jedno państwo całości lub części innego państwa
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
rząd utworzony przez Lenina
|
|
|
dekrety o pokoju i o ziemi begynn å lære
|
|
wydane przez zjazd rad w 1917.11. autorstwa Lenina
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
przeciwnicy państw centralnych
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zwolnienie żołnierzy do rezerwy, rozbrojenie ich
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
pierwszy prezydent Czechosłowacji
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
angielski karabin maszynowy podczas bitwy nad Sommą 1916r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
Pierwsza Kompania Kadrowa strzelców begynn å lære
|
|
drużyna strzelców z orientacji proaustrackiej 06.08.1914. ruszył z Krakowa do Królestwa; organizowane przez Józefa Piłsudskiego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
w służbie monarchi austro-węgierskiej były zalążkiem wojska polskiego; do nich dołączyły drużyny strzeleckie (Pierwsza Kompania Kadrowa strzelców); I Brygada Legionów dowodzona przez Piłsudskiego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej z Oleandrów w Krakowie; 1934r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
polski oddział wojskowy liczący zaledwie 1000 żołnierzey z orientacji prorosyjskiej (Roman Dmowski)
|
|
|
Armia Polska (błękitna armia) begynn å lære
|
|
Utworzona w 06.1917. we Francji; od jesieni 1918r. jej dowódcą mianowano gen. Józefa Hallera; nie zdążyła wziąć udziału w I WŚ; w 1919r. Przerzucona do Polski
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dowódca Armii Polskiej (błękitnej armii); dokonywał zaślubiny Polski z morzem?
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
z siedzibą w Paryżu utworzony w 08.1917r. z inicjatywy Romana Dmowskiego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Piłsudski polecił żołnierzom Legionów odmówić złożenia przysięgi (postanowił zerwać z państwami centralnymi); Niemcy uwięzili go w twierdzuw Magdeburgu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
(Józef Ostrowski, Aleksander Kakowski, Zbigniew Lubomirski) rada złożona z Polaków sprawująca ograniczoną władzę w Królestwie Pol. utworzonym na mocy aktu 5 listopada, utworzona we 09.1917. przez cesarzy Niemiec i Austro-Węgier; rozwiązana 1918.11.14.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
1919.06.28. traktat pokojowy na mocy którego: Niemcy stracili 13% terytorium m.in... Alzację i część Lotaryngii oraz ziemie przyznane Polsce oraz kolonie;
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zobowiązały się ograniczyć armię i flotę oraz pozbyć czołgów i samolotów wojskowych; Nadrenia obszarem zdemilitaryzowanym, przyznały się do winy za wybuch wojny, zapłata reparacji (odszkodowań wojennych)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
od 1920r. Międzynarodowa organizacja rozstrzygająca pokojowo spory między państwami, zaproponowana przez przeydenta USA Woodrowa Wilsona; nie przystąpiły do niej USA, opuściły ją Japonia, Niemcy i Włochy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
narzucenie komuś swojej woli albo swojego zdania; Niemcy mówili nie o traktacie, ale o dyktacie wersalskim
|
|
|
zasada samostanowienia narodów begynn å lære
|
|
głosiła prawo każdego narodu do decydowania o sobie
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
nagłe załamanie ekonomiczne, katastrofa gospodarcza
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
państwo Niem, od miasta Weimar, do którego przenieśli się posłowie, aby uchwalić konstytucję (po komunistycznym powstaniu w Berlinie w 01.1919r.); miała jeden z najbardziej demokratycznych ustrojów w Europie-prawo wyborcze uzyskali wszyscy (20 lat)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zamach stanu dokonany przez jednostkę lub grupę osób, często przy użyciu siły zbrojnej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Austriak, od 30.01.1933 kanclerz Niemiec, twórca i Fuhrer Trzeciej Rzeszy; założył partię narodowo-socjalistyczną NSDAP i wprowadził ustrój totalitarny-nazizm; autor Mein Kampf
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
nazizm-twórcą ideologii Adolf Hitler; podstawą był rasizm (rasa panów-aryjczycy, Żydzi najniższy szczebel) i antysemityzm (nienawiść do Żydów); przestrzeń życiowa na wschodzie
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
miejsce przetrzymywania osób niewygodnych dla władz, zwykle bez wyroku sądu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
nazwa państwa niemieckiego w latach 1933-1945; powstała po rozwiązaniu wszystkich partii oprócz NSDAP na podstawie ustawy "o pełnomocnictwach"
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
system totalitarny polegający na całkowitej kontroli państwa nad obywatelami; narzuca oficjalną ideologię państwową, władzę jednej partii i kult nieomylnego wodza; rozbudowuje narzędzia propagandy; wprowadza cenzurę; stosuje terror wobec przeciwników
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
tajna policja nazistowska
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niemieckie oddziały paramilitarne
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wprowadzone w 1935r. Zakazywały małżenstw niemiecko-żydowskich i pozbawiały żydów niemieckiego obywatelstwa
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
partia narodowo-socjalistyczna założona przez Hitlera; w 1932r. Zobyła 37% głosów i była największą partią w parlamencie, czyli Reichstagu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
bolszewicka policja polityczna, która kierowała czerwonym terrorem stosowanym wobec ludności
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
polegał na: zakazie handlu prywatnego, chłopi za darmo przekazywali zboże państwu, znacjonalizowano zakłady przemysłowe i sklepy, wprowadzono przymus pracy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Nowa Polityka Ekonomiczna wprowadzona w latach 1921-1929r. pozwalająca na istnienie niewielkich przedsiębiorstw prywatnych, zezwolenie na wolny handel, podatek na chłopów zamiast odbioru zboża
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
sposób walki polegający na wadliwym wykonywaniu pracy, niszczeniu maszyn i narzędzi należących do wroga
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
rozbudowa przemysłu od 1929r. w ZSRR
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
od 1929r. odbieranie chłopom ziemi, po czym władze zakładały na niej państwowe gospodarstwa spółdzielcze kołchozy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zamożny gospodarz przed kolekwtywizacją rolnictwa; komuniści tak nazywali gospodarzy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
przywódca radzieckiej partii komunistycznej, od 1924r. dyktator ZSRR; Dżugaszwili; nazywany Ojcem i Nauczycielem, wodzem
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
polityka gospodarcza, w której decyzje dotyczące produkcji wszystkich towarów są podejmowane przez władze, a nie wynikają z potrzeb rynku
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
uniżony stosunek do wodza
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
tajna policja polityczna w ZSRR
|
|
|
Obóz lewicy niepodległościowej begynn å lære
|
|
wywodził się z orientacji proaustriackiej; Józef Piłsudski przywódcą; obóz ten skupiał działaczy PPS oraz żołnierzy Legionów Polskich; dysponował własną siłą zbrojną (tajną Polską Organizacją Wojskową POW założoną w 1914r.)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dawna orientacja prorosyjska; przywódca Roman Dmowski; skupiał członków i sympatyków Narodowej Demokracji; w 1917r. politycy endecji utworzyli Komitet Narodowy Polski uznawany przez aliantów za przyszły rząd państwa
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
komitetowi podlegała Armia Polska we Francji
|
|
|
Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej begynn å lære
|
|
powstał w nocy z 6 na 7 listopada w Lublinie utworzony przez działaczy lewicy niepodległościowej; Ignacy Daszyński premierem; Rząd ten ogłosił powstanie państwa polskiego i zażądał rozwiązania Rady Regencyjnej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
pierwszy premier od 18 listopada 1918r. do stycznia 1919r. Republiki Polskiej
|
|
|
Ignacy Paderewski 1860-1941 begynn å lære
|
|
pianista, kompozytor, polityk; premier polskiego rządu od stycznia do listopada 1919r.; jego przyjazd do Poznania w grudniu 1918r. dał impuls do powstania wielkopolskiego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
premier Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie
|
|
|
koncepcja federacyjna granic begynn å lære
|
|
Twórca: Józef Piłsudski; pragnął powstania bloku panstwa na wschodzie, od Litwy po Ukrainę, które utworzyłyby federację z Polską
|
|
|
koncepcja inkorporacyjna granic begynn å lære
|
|
Roman Dmowski; państwo narodowe-zach granice ogarnęłyby tereny zamieszkane przez zwarte skupiska ludności polskiej (sięgałyby dalej niż w 1772r.); na wsch Polska miała objąć tylko ten obszar dawnych Kresów, tam większe grupy Polaków
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
uczniowie polskich szkół biorących udział w walkach polsko-ukraińskich o Lwów; też obraz Wojciecha Kossaka 1930r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
komunista, twórca komitetu rewolucyjnego w Białymstoku, zrusyfikowany Polak, przywódca Czeki, organizator czerwonego terroru
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Cud nad Wisłą 1930; Bitwa Warszawska 1920r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Apoteoza Wojska Polskiego 1930
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
cześć i uwielbienie dla kogoś lub czegoś
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dyktator trzeciego powstania śląskiego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
traktat z 1919r. o ochronie mniejszości narodowych; nie musieli podpisywać go Niemcy, więc Polacy w Niemczech ochrony nie mieli
|
|
|
Gabriel Narutowicz 1865-1922 begynn å lære
|
|
I prezydent Rzeczpospolitej Polskiej (lewicowy) wybrany przez Zgromadzenie Narodowe (połączony sejm i senat) 1922.12.09.; zastrzelony w gmachu Zachęty w Warszawie przez edndeckiego fanatyka 1922.12.16.; inżynier, profesor politechniki w Zurychu
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
drugi prezydent Rzeczpospolitej Polskiej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
symbol jedności przyczepiany do mundurów różnych wojsk wchodzących w skład Wojska Polskiego, aby przełamać uprzedzenia i wrogość; nakazany przez Józefa Piłsudskiego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
prof., prezydent komisji pracującej nad ujednoliceniem prawa powołanej w 1919r.; po odzyskani niepodległości w Polsce obowiązywało 5 systemów prawnych; w 1932r. powstał polski kodeks karny
|
|
|
Władysław Grabski 1874-1938 begynn å lære
|
|
ekonomista, polityk związany z Narodową Demokracją, dwukrotny premier RP; twórca reform ekonomicznych 1923-1925r. (przeprowadził reformy, które uzdrowiły finanse państwa, reforma walutowa (marka zastąpiona polskim złotym) i reforma rolna
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wprowadzenie pieniędzy do obiegu przez państwo
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
płaca mierzona liczbą towarów, które można za nią kupić
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dyktatorska władza jednego człowieka lub grupy ludzi, rządzący wbrew woli społeczeństwa, przy poparciu armii; niechęć do demokracji i demokratycznie wybranego parlamentu, prześladowanie opozycji i ograniczanie swobód obywatelskich
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
uzdrowienie, łac. sanatio; obóz piłsudczyków rządzacy Polską w latach 1926-1939r. od tego terminu nazwano sanacją
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem założony przez Piłsudskiego w 1928r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
sojusz sześciu stronnictw centrowych i lewicowych zawarty w 1929r., w 06.1930. zorganizował kongres w Krakowie, którego uczestnicy zapowiedzieli walkę o usunięcie dyktatury Piłsudskiego
|
|
|
Ignacy Mościcki 1867-1946 begynn å lære
|
|
chemik, polityk, prezydent Polski w latach 1926-1939r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
generał, marszałek Polski w latach 1936-1939r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
forma protestu polegająca na niebraniu udziału w wyborach
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
min. spraw zagranicznych w latach 1932-1939r., polityk związany z Piłsudskim (próbował kontynuować jego politykę), w 05.1939. sprzeciwił się niemieckim żądaniom terytorialnym wobec Polski, po wybuchu II wś udał się do Rumunii, gdzie został internowany
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niemiecki minister spraw zagranicznych, był delegatem przy układzie w Locarno; za pojednanie z Francją otrzymał w 1926r. Pokojową Nagrodę Nobla
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
prowadzona przez Polskę w latach 30. polegała na utrzymywaniu poprawnych stosunków zarównno z Niemcami jak i z ZSRR - bez zbliżania się do żadnej ze stron
|
|
|
Eugeniusz Kwiatkowski 1888-1974 begynn å lære
|
|
inż. chemik, min. przemysłu i handlu 1926-1930r.(zdymisjonował go Piłsudski), wicepremier oraz min. skarbu 1935-1939r. (doceniony po śmierci Piłsudskiego); w 1928r. został honorowym obywatelem Gdyni
|
|
|
Eugeniusz Kwiatkowski 1888-1974 begynn å lære
|
|
Przygotował plan 4-letni oraz nadzorował budowę COP-u; w czasie II wś internowany w Rumunii, w 1945r. wrócił do kraju
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Centralny Okręg Przemysłowy pd kraju - gł. inwest. planu 4-letniego E. Kwiatkowskiego 1936r.; w latach 1937-1938r. zapora, elektr w Rożnowie, fabryki broni w Radomiu i Starachowicach, wytwórnia amunicji w Kraśniku, ośrodek przemysł Stalowa Wola
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zamknięta liczba-ograniczenie liczby przyjmowanych na studia Żydów do 10% wszystkich studentów wprowadzoe w 1937r.
|
|
|
szkoła lwowsko-warszawska begynn å lære
|
|
założona we Lwowie pod koniec XIXw., rozwijała się potem w Warszawie (filozofowie, etycy, logicy, psychologowie, historycy sztuki i literatury); Alfred Tarski - wybitny matematyk i logik
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Uczony matematyk i logik szkoły lwowsko-warszawskiej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
arecheolog, który rozpoczął badania prehistorycznej osady w Biskupinie
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
twórca nowoczesnej polskiej kartografii, jeden z lodowców Alaski od jego nazwiska
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
pisarka, autorka "Nocy i dni" (opowieść o dziejach polskiej rodziny szlacheckiej w latach 1863-1916); czterokrotnie nominowana do Nagrody Nobla
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
poeta, należał do grupy poetyckiej Skamander, którą utworzył wraz z czterema innymi poetami w tym Julianem Tuwimem
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
pisarz, Chłopi; 1924r. Nagroda Nobla
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Szatan z siódmej klasy, Przygody Koziołka Matołka
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
Stanisław Ignacy Witkiewicz - Witkacy 1885-1939 begynn å lære
|
|
pisarz, malarz, filozof, autor powieści i dramatów teatralnych
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
aktorka filmowa, zagrała w filmie Barbara Radziwiłłówna
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
złoty medal w rzucie dyskiem - olimpiada w Amsterdamie 1928r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
złoty medal w biegu na 10km - olimpiada w Los Angeles 1932r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wicemistrz świata w skokach narciarskich
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
krakowski klub piłkarski wygrał pierwsze mistrzowstwa Polski w 1921r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
japoński wojownik-odpowiednik europejskiej szlachty; w okresie Meiji stracili swe przywileje
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Japończycy w wyniku izolacji byli zacofani i nie mieli czym się bronić, gdy w połowie XIXw. U wybrzeży Japoni pojawiła się eskadra amerykańskich okrętów-musieli zgodzić się na otwarcie portów i nawiązanie stosunków handlowych ze Stanami a potem Europą
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
casarz Japonii, rządy 1868-1912 - zwane okresem Meiji; unowocześnił Japonię; monarchia konstytucyjna
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Chińska Partia Narodowa - najważniejsza partia w Republice Chińskiej utworzonej w 1911r., której pomagał Związek Radzicki; na jej czele od 1924r. stał gen. Czang Kaj-szek
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
generał na czele Kuomintangu od 1924r., faktyczny ptzywódca Republiki Chińskiej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
armia japońska utworzona dla ochrony kolei południowomandżurskiej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
ludobójstwo popełnione przez Japończyków w Chinach, w ówczesnej stolicy Republiki Chińskiej Nankin
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
o państwie: mający pozory niepodległego państwa, w rzeczywistości fikcyjne, istniejące z woli silniejszego państwa
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
ruch polityczny założony przez Benito Mussoliniego w 1919r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
ruch polityczny Benito Mussoliniego (związki to wł. fasci, oznacza to też rózgi w starożytnym Rzymie noszone przez urzędnikami odpowiedzialnymi za porządek; stąd zwolennicy Mussoliniego to faszyści, a cały ruch to faszyzm
|
|
|
BenitoMussolini 1883-1945 begynn å lære
|
|
założył w 1919r. ruch polityczny Włoskie Związki Walki, polityk, założyciel i przywódca partii faszystowskiej, premier Włoch w latach 1922-1943; wprowadził we Włoszech ustrój totalitarny
|
|
|
Narodowa Paria Faszystowska begynn å lære
|
|
przepształcona w Włoskich Związków Walki w 1921r.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wódz, tak nazywano Mussoliniego
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
umowa między Stolicą Apostolską (Watykanem) a jakimś państwem
|
|
|
Francisco Franco 1892-1975 begynn å lære
|
|
generał, po wojnie domowej dyktator Hiszpanii, którą rządził autorytarnie aż do śmierci; po II wś wprowadził monarchię, ale bez króla, sam został dożywotnim regentem; opierał się na Kościele katolickim; prześladował Katalończyków i Basków
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
osoba sprawująca rządy w zastępstwie prawowitego władcy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
hiszpańskie miasteczko zbombardowane w 1937r. przez samoloty Legionu Condor przysłane przez Hitlera, jako pomoc w wojnie domowej
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niemiecki samolot wojskowy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niemieckie siły powietrzne
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
ugłaskiwanie, uspokajanie Hitlera-polityka stosowana przez kraje zachodnie, głównie Francję i Anglię, polegająca na ustępstwach państw zachodnich wobec nazistowskich Niemiec
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Mussolini określił przy podpisywaniu układu o współpracy z Hitlerem w 1936r. linię łączącą Berlin z Rzymem jako oś, wokół której mogą się gromadzić państwa pragnące pokoju; Niemcy, Włochy i ich sprzymierzeńcy
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
potoczna naza III Międzynarodówki Komunistycznej-organizacji podporząkowanej Stalinowi, która skupiała partie komunistyczne całego świata
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niepodlegający panstwu na terytorium którego się znajduje
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
niemiecki minister spraw zagranicznych
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
radziecki komisarz spraw zagranicznych
|
|
|
