spørsmålet  |
svaret |
|
begynn å lære
|
|
Katalizator to substancja, która dodana do układu reagującego nawet w minimalnych ilościach, powoduje zwiększenie szybkości reakcji chemicznej. Sam zaś po reakcji chemicznej pozostaje niezmieniony. Katalizatorami mogą być atomy, jony lub cząsteczki bardziej złożone.
|
|
|
Czym jest konwerter katalityczny? begynn å lære
|
|
Konwerter katalityczny potocznie jest zwany katalizatorem samochodowym. Dzięki niemu zachodzą katalityczne reakcje utleniania-redukcji, w wyniku których ze szkodliwych substancji znajdujących się w gazach spalinowych powstają produkty bezpieczniejsze dla środowiska przyrodniczego.
|
|
|
Na czym polega istota działania katalizatora? begynn å lære
|
|
Istota działania katalizatora polega na obniżeniu bariery energetycznej reakcji chemicznej, co ułatwia jej przebieg. Katalizator tworzy przejściowy, nietrwały kompleks (kompleks aktywny) z substratem reakcji chemicznej. W ten sposób zostaje obniżona energia aktywacji reakcji chemicznej, dzięki czemu dalsze przemiany mogą zachodzić szybciej.
|
|
|
W jaki sposób można wzmocnić działanie katalizatorów? begynn å lære
|
|
Działanie katalizatorów można wzmocnić, dodając niewielkie ilości substancji, które same nie mają działania katalitycznego w danej reakcji chemicznej – tzw. aktywatorów.
|
|
|
Podaj przykład aktywatora. begynn å lære
|
|
Przykładem aktywatora jest tlenek glinu Al2O3, który – stosowany wraz ze sproszkowanym żelazem w syntezie amoniaku – znacznie poprawia efektywność katalitycznego działania żelaza.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Inhibitory to substancje zmniejszające szybkość reakcji chemicznej. Inhibitory tworzą związki chemiczne z substratami. W przypadku reakcji katalitycznej mogą także reagować z katalizatorami, utrudniając dalszy przebieg reakcji chemicznej. Na działanie inhibitorów szczególnie wrażliwe są katalizatory metaliczne, np. katalizator platynowy.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Jest to zmniejszenie szybkości reakcji chemicznej lub uniemożliwienie dalszego jej przebiegu spowodowane działaniem inhibitorów. Proces ten dotyczy m.in. reakcji biochemicznych zachodzących w organizmie. Wiąże się ze zmniejszeniem aktywności enzymów (biokatalizatorów). W tym przypadku inhibitorami mogą być różne leki oraz toksyny.
|
|
|
Gdzie wykorzystywany jest mechanizm inhibicji? begynn å lære
|
|
Mechanizm inhibicji jest wykorzystywany m.in. do opóźniania niepożądanych reakcji wybuchowych oraz w preparatach antykorozyjnych.
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
Biokataliza – inaczej kataliza enzymatyczna to proces przyspieszania reakcji biochemicznej przez enzymy, czyli katalizatory białkowe.
|
|
|
W jaki sposób przebiega działanie enzymów? begynn å lære
|
|
Działanie enzymów przebiega według mechanizmu "zamka i klucza", tzn. danemu substratowi odpowiada ściśle określony biokatalizator. Powierzchnia, do której przyłącza się substrat, to centrum aktywne enzymu.
|
|
|
Gdzie wykorzystuje się biokatalizę na skalę przemysłową? begynn å lære
|
|
1) W produkcji kosmetyków i detergentów (enzymy stanowią składniki np. kremów przeciwzmarszczkowych i proszków do prania). 2) Podczas produkcji i konserwacji żywności (np. fermentacja mleka, produkcja serów). 3) W przetwórstwie skrobi i celulozy (skrobia pod wpływem enzymów hydrolizuje na prostsze sacharydy, które są wykorzystywane np. w przemyśle spożywczym; natomiast z przetworzonej celulozy powstają m.in. papier i tekstylia). 4) W medycynie (produkcja witamin i leków, np. Antybiotyków).
|
|
|
Jakie enzymy wchodzą w skład środków piorących? begynn å lære
|
|
Proteazy, celulazy i amylazy. Przyczyniają się one do rozkładu składników zabrudzeń dzięki czemu możliwe jest oczyszczenie tkaniny nawet w niskiej temperaturze.
|
|
|
Jakie są rodzaje katalizy? begynn å lære
|
|
1) Homogeniczna. 2) Heterogeniczna. 3) Autokataliza.
|
|
|
Czym charakteryzuje się kataliza homogeniczna? begynn å lære
|
|
W katalizie homogenicznej stan skupienia katalizatora jest taki sam, jak stan skupienia substratów Przykładem może być reakcja otrzymywania tlenku siarki (VI), gdzie katalizatorem jest tlenek azotu (IV) NO2.
|
|
|
Czym charakteryzuje się kataliza heterogeniczna? begynn å lære
|
|
W katalizie heterogenicznej stan skupienia katalizatora jest inny niż stan skupienia substratów. Przykładem może być reakcja otrzymywania amoniaku, w której katalizatorem jest żelazo Fe lub tlenek glinu Al2O3.
|
|
|
Czym charakteryzuje się autokataliza? begynn å lære
|
|
W autokatalizie katalizatorem jest powstający produkt. Przykładem może być reakcja redukcji jonów MnO4- do jonów Mn2+. W tej reakcji katalizatorem są powstające kationy manganu Mn2+.
|
|
|
Co umożliwia zastosowanie katalizatorów wanadowych i kilkukrotna kataliza podczas produkcji kwasu siarkowego (VI)? begynn å lære
|
 |
Umożliwiają zmniejszenie emisji tlenku siarki (IV) do atmosfery.
|
|
|
