→ Łacina Prawnicza 1 → Start læring

spørsmålet		svaret
A priori begynn å lære		z założenia, z góry, uprzedzając fakty
Ab ovo begynn å lære		"od jajka, od samego początku, Zygmunt Gloger pisze, że ab ovo u Rzymian pochodzi z ich przysłowia (łac.) ab ovo ad mala („od jajka do jabłek”), czyli „od początku do końca, gdyż Rzymianie wieczerze swoje rozpoczynali od jaj, a kończyli na jabłkach”[1].
Captatio benevolentiae begynn å lære		zjednywanie sobie względów, życzliwości.
Casus belli begynn å lære		powód do wojny
Cedant arma togae! begynn å lære		niech oręż ustąpi przed togą, niech władza wojskowa ustąpi przed cywilną, niech nastanie pokój; cytat z mowy o swoim konsulacie Cycerona.
Cogito, ergo sum begynn å lære		nyślę, więc jestem - Rene Descartes
Communi consensu begynn å lære		za wspólną zgodą
Corpus delicti begynn å lære		przedmiot przestępstwa – dowód rzeczowy świadczący o przestępstwie, ślad lub przedmiot stanowiący podstawę do przedstawienia wniosków dotyczących popełnionego czynu i sprawcy.
Sapienti sat begynn å lære		mądremu wystarczy (pol. mądrej głowie dość dwie słowie)
Finis coronat opus begynn å lære		koniec wieńczy dzieło
Memento mori begynn å lære		pamiętaj o śmierci
O tempora! O mores! begynn å lære		Co za czasy! Co za obyczaje!) – zdanie Cycerona z jego pierwszej mowy przeciw Katylinie. W dosłownym tłumaczeniu: O czasy, o obyczaje!
Per fas et nefas begynn å lære		prawem i bezprawiem, nieprzebierając w środkach, wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami
Pro publico bono begynn å lære		dla dobra publicznego – określenie oznaczające usługi profesjonalne wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie, w interesie publicznym
Qui tacet, consentire videtur begynn å lære		kto milczy, ten zdaje się zezwalać; jedna z zasad prawa kanonicznego.
Quod erat demonstrandum begynn å lære		q.e.d. – skrót od łacińskiego zwrotu Quod erat demonstrandum (co było do udowodnienia). Najpowszechniej stosowanymi polskimi odpowiednikami są skróty c.n.d. („czego należało dowieść”), c.b.d.u. („co było do udowodnienia”), c.b.d.o. („co było do okazania”
Salus rei publicae suprema lex esto begynn å lære		dobro republiki najwyższym prawem
Votum separatum begynn å lære		zdanie odrębne – opinia inna niż głoszona przez większość, opinia nie mieszcząca się w proponowanych rozwiązaniach bądź zbiorach głosów.
Nauki historyczne begynn å lære		science historical
ius begynn å lære		prawo (jako całość)
quo iure begynn å lære		jakim prawem!?
ipso iure begynn å lære		z mocy samego prawa
ubi societas ibi ius begynn å lære		gdzie społeczeństwo, tam prawo
fontes iuris begynn å lære		źródła prawa
fontes iuris oriundi begynn å lære		źródła powstania/pochodzenia prawa
fontes iuris cognoscendi begynn å lære		źródła poznania prawa
ex nihilo begynn å lære		z niczego
mos maiorum begynn å lære		obyczaj przodków
longa consuetudo begynn å lære		długi zwyczaj, ustaloną, jednolicie wykonywaną i trwałą praktykę postępowania w określonej sytuacji - prawo zwyczajowe
summum ius – summa iniuria begynn å lære		summum jus summa injuri-a] (łc.) szczyt prawa to szczyt bezprawia; zbyt szczegółowe (bezwzględne) przestrzeganie prawa staje się przyczyną największej krzywdy.
adiuvandi iuris civilis gratia begynn å lære		pretorskie wyjaśnianie przepisów prawa cywilnego
supplendi iuris civilis gratia begynn å lære		pretorskie uzupełnianie istniejących luk w prawie cywilnym
corrigendi iuris civilis gratia begynn å lære		pretorskie poprawianie przepisów prawa cywilnego
ius publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat begynn å lære		Prawem publicznym jest prawo, które dotyczy pomyślności państwa
ius privatum – privatum ius – quod ad singulorum utilitatem spectat begynn å lære		Prawem prywatnym jest toprawo, które dotyczy interesów poszczególnych osób.
ius est ars boni et aequi begynn å lære		prawo jest sztuką dobra i słuszności; prawo jest sztuką tego, co dobre isłuszne;
ius civile – ius canonicum – utriusque iuris begynn å lære		oboje praw (cywilne i kanoniczne); (doctor utriusque iuris – doktor obojga praw, tj. rzymskiego i kanonicznego)
ius cogens – ius dispositivum begynn å lære		bezwzglednie obowiązujące
ius dispositivum begynn å lære		przepisy wzglednie obowiązujące
ius particulare begynn å lære		prawo partykularne, oddzielne
ius universale begynn å lære		prawo powszechne, ogólne
ignorantia iuris nocet = ignorantia iuris non exculpat begynn å lære		nieznajomość prawa szkodzi = nieznajomość prawa nie uwalnia, nie tłumaczy
ignorantia facti non nocet begynn å lære		nieznajomość faktu nie szkodzi
glossa marginalis begynn å lære		glosa na marginesie
glossa interlinealis begynn å lære		glosa między wierszami
Franciscus Accursius, wł. Francesco Accorso, Accorso di Bagnolo begynn å lære		(ur. 1182, zm. 1260) – włoski prawnik, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły glosatorów i średniowiecznych komentatorów Kodeksu Justyniana – Corpus Iuris Civilis.
glossa ordinaria (Accursiusa) begynn å lære		(1228) lub magistralis – Wielka Glosa czy Glossa Accursiana. Zdobyła uznanie także w sądownictwie, czego wyrazem było związane z jego dziełem powiedzenie: "Quidquid non agnoscit Glossa, non agnoscit curia", ("Czego nie zna glosa, tego nie zna sąd").
ius ducale begynn å lære		prawo książęce(lex ducalis – ustawa książęca) zespół uprawnień księcia w stosunku do ludnościlub dóbr
forum begynn å lære		agora (gr.), rynek, jarmark, plac, miejsce, sąd
forum Romanum begynn å lære		rynek rzymski, inna nazwa to Forum Magnum – plac w starożytnym Rzymie, u stóp Kapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymuokresu republiki.
Ecclesia vivit lege Romana begynn å lære		Kosciół żyje (posluguje się) prawem rzymskim
neminem captivabimus nisi iure victum begynn å lære		Nikogo nie więzimy, o ile go prawem nie przekonamy (przywilejnietykalności osobistej nadany szlachcie przez Wladysława Jagiełłę)
loca forensia begynn å lære		miejsce gdzie sąrynki, miejsce sprawowania sądu (równoważne z kompetencją sądu)
forum liberum begynn å lære		sąd, który można wybrać, czyli prawa wolnego handlu, które raz w tygodniu, w soboty, umożliwiało kupcom na rynku kazimierskim sprzedawanie mięsa poza jatkami
census fori begynn å lære		wykaz sądów
privilegium fori begynn å lære		przywilej (immunitet) sądu, np sądów wojskowych, duchownych
praescriptio fori begynn å lære		zarzut niewłaściwości sądu; przypisany sąd; zarządzenie sali sądowej,-domniemanie prawne
actor sequitur forum rei begynn å lære		dla osoby nie podlegającej sądom powszechnym, podobniePrezydent RP
formula processus begynn å lære		formuła procesu
causae spirituales begynn å lære		niezawisłość sądów kościelnych
causae saeculares begynn å lære		sprawy świeckie
Teoria prawa i część ogólna prawa cywilnego begynn å lære		The theory of law and the general part of civil law
lex perfecta begynn å lære		dosł. prawo doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją nieważności.
lex plus quam perfecta begynn å lære		dosł. prawo bardziej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności.
lex minus quam perfecta begynn å lære		dosł - prawo mniej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną).
lex imperfecta begynn å lære		dosł. prawo niedoskonałe - norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji.
praeter legem begynn å lære		obok ustawy – o działaniu nie stojącym w sprzeczności z prawem, ale i nie przewidzianym wprawie; poza prawem
contra legem begynn å lære		wbrew ustawie
iuxta legem begynn å lære		zgodnie z ustawą; zwyczaje zgodne z prawem
ratio legis begynn å lære		cel ustawy, racja prawna, uzasadnienie ustawowe
ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio begynn å lære		gdzie ten sam cel, tam także takie samo uregulowanie (taka sama dyspozycja ustawy), w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
per analogiam begynn å lære		przez podobieństwo, analogię
analogia legis begynn å lære		wnioskowanie z ustawy; wnioskowanie poprzez ustalanie konsekwencji prawnych faktu, który nie jest jeszcze szczegółowo uregulowany w prawie
analogia iuris begynn å lære		analogia z prawa) – analogia z ducha (istoty) prawa. wnioskowanie zcałego systemu prawa; wnioskowanie poprzez zastosowanie do stanu rzeczy, analogiaprawa nie uregulowanego w prawie regulacji dotyczącej podobnego stanu (w prawiecywilnym)
a contrario begynn å lære		z przeciwieństwa, (wychodząc) z przeciwnego (założenia), przeciwnie, przeciwnym sposobem
praesumptio facti begynn å lære		domniemanie faktyczne, relacja opiera się na przyjęciu prawdopodobieństwa wynikającego z doświadczenia życiowego; na podstawie pewnych faktów o innych, np.: domniemywa się, że podeszczu jezdnia jest śliska
praesumptio iuris begynn å lære		domniemanie prawne, np. domniemanie
praesumptio iuris tantum begynn å lære		domniemanie wzruszalne, domniemanie wyłącznie prawne, czyli usuwalne, – można je obalić dowodem przeciwnym – np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary, domniemanie ojcostwa w małżeństwie
praesumptio iuris ac de iure begynn å lære		domniemanie prawne niewzruszalne – nie można go obalić dowodem przeciwnym; obecnie w polskim prawie występują wyjątkowo – np. rękojmia wiary ksiąg wieczystych
lex generalis begynn å lære		ustawa ogólna
lex specialis begynn å lære		ustawa specjalna, przepis szczególny
lex retro non agit begynn å lære		ustawa (prawo) nie działa wstecz
desuetudo begynn å lære		dosł. odwyknienie, odzwyczajenie, - jedna z reguł derogacyjnych - wygaśnięcie ustawy przez nieużywanie; zaprzestanie
lex posterior derogat legi priori begynn å lære		prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw i tym samym stopniu szczegółowości) należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.
lex specialis derogat legi generali begynn å lære		prawo o większym stopniu szczegółowości (pochodzące z aktów prawnych otej samej mocy, np. z dwóch ustaw, obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali begynn å lære		przepis ogólny późniejszy nie uchyla przepisu wcześniejszego szczególnego. Jedna z dyrektyw derogacyjnych stosowanych przy wykładni przepisów.
de lege lata begynn å lære		o ustawie obowiązującej,
de lege ferenda begynn å lære		o ustawie, która ma być uchwalona,
erga omnes begynn å lære		wobec wszystkich, prawo/norma skuteczne wobec podmiotów trzecich, np. prawa rzeczowe
inter partes begynn å lære		między stronami, np. zobowiązania z umów
da mihi factum, dabo tibi ius begynn å lære		daj mi fakt, dam ci prawo; udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo (a przyznam ci rację, a wymierzę sprawiedliwość).
iura novit curia begynn å lære		sąd (urząd) zna prawo, zasada prawna wskazująca na to, że sąd zna obowiązujące przepisy i stosuje je z urzędu, niezależnie od tego, czy strony postępowania się na nie powołują, czy nie.
sensu stricto begynn å lære		w ścisłym znaczeniu
sensu largo begynn å lære		w szerokim znaczeniu
clara non sunt interpretanda begynn å lære		jasne teksty nie podlegają (nie wymagają) wykładni,
ex definitione begynn å lære		(co wynika) zdefinicji
qui suo iure utitur, neminem laedit begynn å lære		nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa; kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi.
prior tempore potior iure begynn å lære		pierwszy w czasie, lepszy w prawie; pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa
expressis verbis begynn å lære		wypowiedziane wyraźnie słowami; dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
superfluum begynn å lære		coś ponad; np. zbędne powtórzenia nie wnoszącego nowości do systemu prawa
numerus clausus begynn å lære		określona liczba, liczba zamknięta, ograniczona np. ograniczone prawa rzeczowe
prima facie begynn å lære		na pierwszy rzut oka,
inter vivos begynn å lære		między żyjącymi, np. czynności prawne – umowy
mortis causa begynn å lære		na wypadekśmierci, np. czynności prawne – zapis, testament
genus perire non censetur begynn å lære		rzeczy oznaczone co do gatunku nie giną, gatunek nie ginie
causa solvendi begynn å lære		celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów. Przykładem jest zapłata długu. powód zwolnienia się
causa donandi begynn å lære		dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna. powodem jest darowizna.
causa obligandi vel acquirendi begynn å lære		celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów. Przykładem będą sprzedaż i najem.
ad incertas personas begynn å lære		do niepewnych osób; (oferty) adresowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców
per facta concludentia begynn å lære		przez zaistnienie pewnych faktów; w sposób dorozumiany
ad solemnitatem begynn å lære		(forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności
ad probationem begynn å lære		(forma czynności prawnej zastrzeżona) dla celów dowodowych
ad eventum begynn å lære		(forma czynnościprawnej zastrzeżona) dla wywołania określonych skutków prawnych
reservatio mentalis begynn å lære		zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające treść słów wypowiedzianychgłośno; potajemne zastrzeżenie, restrykcja. Wola nie jest zgodna zoświadczeniem woli.
essentialia negotii begynn å lære		przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które określają typ tej czynności (w szczególności typ umowy) i charakter wynikającego z niej stosunku prawnego
naturalia negotii begynn å lære		przedmiotowo nieistotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które powinny się znaleźć w jej treści, jednakże jeśli strony ich do tej treści nie włączą, czynność jest ważna
accidentalia negotii begynn å lære		podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, które nie wpływająna istotę tej czynności jednakże mocą woli stron zostały podniesione do rangi istotnych.Np. warunek, termin, polecenie, kara umowna. dodatkowe ważności czynności prawnej
negotium claudicans begynn å lære		„czynność prawna kulejąca”, czynność prawna dokonana przez osobę do tego nie niezdolną (np. małoletni) lub nieupoważnioną (np. pełnomocnik bez upoważnienia
dies a quo begynn å lære		termin początkowy
dies ad quem begynn å lære		termin końcowy
computatio civilis begynn å lære		sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba, tzw. komputacja rzymska...
computatio a momento ad momentum begynn å lære		sposób liczenia czasu – sposób bardzo dokładny (określona godzina) – od godziny zdarzenia
ex tunc begynn å lære		od samegopoczątku zawarcia, z mocą wsteczną
ex nunc begynn å lære		od teraz, odzaraz, od tej pory
ex contractu begynn å lære		(wynikły) z umowy(kontraktu)
ex delicto begynn å lære		(wynikły) z czynu niedozwolonego (deliktu)
verba legis begynn å lære		brzmienie ustawy
Prawo rzeczowe begynn å lære		property law
res omnium communes begynn å lære		rzeczy wspólne wszystkim ludziom
superficies solo cedit begynn å lære		to co jest ponad powierzchnią przypada gruntowi
iura in re aliena begynn å lære		prawa na rzeczy cudzej, ograniczone prawa rzeczowe
actio in rem – erga omnes begynn å lære		powództwa o ochronę praw na rzeczy – wobec wszystkich (ale in personam –inter partes)
ius possidendi begynn å lære		prawo do posiadania rzeczy
ius utendi begynn å lære		uprawnia do użytkowania (używania) rzeczy
ius fruendi begynn å lære		uprawnia do pobierania pożytków i przychodów z rzeczy,
ius abutendi begynn å lære		uprawnia do dyspozycji faktycznej, prawo zużycia rzeczy, zmniejszenia rzeczy.
ius disponendi begynn å lære		prawo rozporządzania (dysponowania) rzeczą
ius alienandi begynn å lære		prawo wyzbycia sie rzeczy
ius infinitum begynn å lære		prawo nieograniczone, prawo niczym nieograniczone
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet begynn å lære		nikt nie może przenieść na drugiegowięcej praw niż sam posiada
solo consensu begynn å lære		samym porozumieniem, z samego porozumienia
accessio possessionis begynn å lære		doliczenie posiadania
accessio temporis begynn å lære		doliczenie czasu
in statu usucapiendi begynn å lære		w sytuacji prowadzącej do zasiedzenia
lege non distinguente begynn å lære		ustawa nie czyni różnicowania
dominium directum begynn å lære		własność zwierzchnia (senior)
dominium utile begynn å lære		własność użytkowa(wasal)
condominium pro indiviso begynn å lære		współwłasność niepodzielna
rei vindicatio - cum omni causa begynn å lære		skarga wydobywcza (wystąpienie o zwrot rzeczy) – z każdego powodu, zkażdej przyczyny
actio negatoria begynn å lære		skarga o naruszenie posiadania, zwrot rzeczy przy naruszeniu wykonania pr. własności
non facere/ pati begynn å lære		znosić nie czynić – ten kto ma grunt obciążony prawem innego
dare begynn å lære		danie
facere begynn å lære		czynienie
non facere begynn å lære		nieczynienie
omittere begynn å lære		zaprzeczenie
pati begynn å lære		znoszenie
confusio begynn å lære		pomieszanie (np. ruchomości z nieruchomościami)
ususfructus begynn å lære		użytkowanie, służebność osobista polegająca na prawie używania cudzej rzeczy i pobierania zniej wszystkich pożytków bez naruszenia jej substancji – bez zużycia
servitus in faciendi consistere nequit begynn å lære		służebność nie może polegać na pozytywnym działaniu (facere) ze strony właściciela nieruchomości służebnej
corpus begynn å lære		faktyczneposiadanie, fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (animus – wola posiadania)
animus rem sibi habendi, animus possidendi begynn å lære		wola posiadania dla siebie
nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest begynn å lære		nikt sam dla siebie nie może zmienić przyczyny posiadania
precario dans - accipiens begynn å lære		precario dans – oddający w precarium; precario accipiens – prekarzysta, otrzymujacy w precarium; precarium – umowa polegająca na oddaniu rzeczy na prośbę w bezpłatne używanie z obowiązkiem zwrotu na każdoczesne żądanie
beneficium possessionis begynn å lære		dobrodziejstwo posiadania
cautio damni infecti begynn å lære		kaucja (gwarancja) za szkodę, która będzie wyrządzona – stypulacja ocharakterze gwarancyjnym – odszkodowawczym
traditio corporalis begynn å lære		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
possessio vitiosa – non vitiosa begynn å lære		posiadanie wadliwe – niewadliwe, np. siła
longa manu traditio begynn å lære		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
animus possidendi pro alieno begynn å lære		wola posiadania dla drugiego
traditio corporalis begynn å lære		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
longa manu traditio begynn å lære		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
constitutum possessorium begynn å lære		sposób przeniesienia posiadania bez rzeczywistego przekazania, wręczeniarzeczy (traditio), wyłącznie na podstawie porozumienia stron, jeśli przenoszącywłasność zatrzymuje rzecz we władaniu,
traditio brevi manu begynn å lære		polega na tym, że następuje przeniesienie possessio z posiadacza na dzierżyciela mocą samej umowy zawartej między posiadaczem a dzierżycielem, dzierżyciel miał już corpus, teraz mocą samej umowy przechodzi na niego posiadanie
ius retentionis begynn å lære		prawo retencji, prawo zatrzymania
ius tollendi begynn å lære		upoważnienie lokatora, dzierżawcy, wierzyciela zastawnego do usunięcia i odebrania przy zwrocie przedmiotu wszelkich poczynionych inwestycyj.
conditio sine qua non begynn å lære		warunek bez którego nie, warunek konieczny, nieodzowny, konieczne i niezbędne działanie, stan lub składnik
niemini deneganda begynn å lære		nikomu nie mozna odmowic
Prawo spadkowe begynn å lære		Law of Succession
ex lege begynn å lære		wg ustawy, z mocyprawa
successio in universitatem begynn å lære		sukcesja (nabycie praw) w całości, pod tytułem ogólnym, np. przyjęcie spadku w całości (zob. 4 rodzaje sukcesji w prawie rzymskim – spadkobranie, conventio immarrum, abrogatio, bonorum emptio!)
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet begynn å lære		nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada
nasciturus pro iam nato habetur begynn å lære		Nasciturus pro iam nato habetur
nasciturus pro iam nato habetur quotiens decommodis eius agitur begynn å lære		mający się narodzić(dziecko poczęte) jest uważany za już narodzonego, ilekroć chodzi o jego korzyści (fikcja prawna).
in capita begynn å lære		według głów (naszczyciewierzchołku)
in stirpes begynn å lære		według szczepów (u podstawy), np. dzieci dziedziczące zamiast ojca później zmarłego
cum animo testandi begynn å lære		z wolą (zamiarem), myślą testowania

Łacina prawnicza 1

Du må logge inn for å legge inn en kommentar.

mer