→ Łacińska Terminologia Prawnicza - Egzamin - Prof. Dajczak → Start læring

spørsmålet		svaret
venire contra factum proprium non valet begynn å lære		nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
turpitudinem suam allegans nemo audiatur begynn å lære		nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
omnis definitio in iure civili periculosa est begynn å lære		każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat begynn å lære		reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
venire contra factum proprium non valet begynn å lære		nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
res communes begynn å lære		rzeczy wspólne
ius est ars boni et aequi begynn å lære		Prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe
turpitudinem suam allegans nemo audiatur begynn å lære		nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
omnis definitio in iure civili periculosa est begynn å lære		każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat begynn å lære		reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
iustitia begynn å lære		sprawiedliwość
aequitas begynn å lære		słuszność (czasami równość, sprawiedliwość)
benignitas begynn å lære		przychylność, łaskawość, życzliwość
utilitas begynn å lære		użyteczność
ratio begynn å lære		rozum, rozumność, racjonalność (wszystkie określenia powiązane z elastycznym rozumowaniem)
fas begynn å lære		prawo (godziwość i niegodziwość); najstarsze określenie; związek z pomysłem na prawo, regułami powiązanymi z prawem naturalnym; osadzone w wyobrażeniach religijnych
ius begynn å lære		prawo jako ogół reguł prawnych, porządek prawny w danej społeczności
lex begynn å lære		prawo jako reguły prawne ustalone wg procedury i zapisane (utrwalone na piśmie); standardyzacja; prawo pozytywne
ius et fraus numquam cohabitant begynn å lære		nie da się pogodzić prawa z działaniem podstępnym, świadomie nagannym; prawo powinno blokować podstępne zachowanie, nie powinno go premiować
summum ius summa iniuria begynn å lære		najwyższe prawo jest największym bezprawiem; prawa nie można absolutyzować; dziś: przełamywanie przesadnego formalizmu prawniczego; nadmierny formalizm może zmniejszać tę sprawiedliwość, prowadzić do niedopuszczalnych rozwiązań
iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi begynn å lære		sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu to, co jest jego; równe traktowanie wszystkich
iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere begynn å lære		zasady (nakazy) prawa są następujące: żyć uczciwie, innemu nie szkodzić, dać każdemu, to, co jest jego; żyć uczciwie - wtedy monolityczne społeczeństwo; dać każdemu to, co jest jego - szanować czyjeś uprawnienia;)
iustitia comutativa begynn å lære		sprawiedliwość wyrównawcza; sprawiedliwym jest usunięcie skutków pewnej szkody
iustitia distributiva begynn å lære		sprawiedliwość rozdzielcza; sprawiedliwe jest uwzględnienie indywidualnej sytuacji; akceptowalna alokacja ryzyk i korzyści
male iure nostro uti non debemus begynn å lære		nie powinniśmy źle używać (korzystać z) naszego prawa;
non omne quod licet, honestum est begynn å lære		nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe
abusus non tollit usum begynn å lære		nadużycie nie gasi używania
ex abusu non est argumentum ad desuetudinem begynn å lære		z nadużycia nie wynika argument, że uprawnienie wygasło
ius civile begynn å lære		porządek prawny
ius disponendi begynn å lære		uprawnienie (podmiotu do czegoś)
ius superius begynn å lære		orzeczenie (rozstrzygnięcie sądowe)
in ius vocatio begynn å lære		sąd (wezwanie do sądu)
ius naturale begynn å lære		prawo natury
ius positivum begynn å lære		prawo utrwalone na nośnikach informacji
ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit begynn å lære		prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; inspiracja historią, naturalnym porządkiem świata; wszyscy równi
ius civile begynn å lære		prawo obywatelskie, porządek prawny wspólnoty politycznej
ius gentium begynn å lære		reguły wspólne dla różnych porządków narodowych/prawo narodu
ius commune begynn å lære		prawo wspólne, powszechne (wspólna nauka prawna w średniowiecznej jurysdykcji, uniwersalne, wspólne reguły)
ius particulare begynn å lære		prawo partykularne, jednostkowe
ius soli begynn å lære		prawo ziemi
ius sanguinis begynn å lære		prawo krwi
ignorantia iuris nocet begynn å lære		nieznajomość prawa szkodzi; domniemanie, że znamy prawo obowiązujące w danym miejscu i czasie
ius civile vigilantibus scriptum est begynn å lære		prawo obywatelskie jest pisane dla osób czuwających (starannych)
nec stultis solere succurri begynn å lære		nie ma zwyczaju przychodzić z pomocą głupim - od ludzi oczekuje się rozsądku i rozeznania; przykład: przedawnienie (jeżeli ktoś nie zainteresował się przez przedział czasu, to nie ma podstaw do kontestowania), zasiedzenie;
Publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, ius privatum quod ad singulorum utilitatem begynn å lære		prawo publiczne jest tym, co odnosi się do organizacji państwa, prawo prywatne jest tym, co odnosi się do korzyści indywidualnych podmiotów
ius publicum privatorum pactis mutari non potest begynn å lære		prawo publiczne nie może być zmienione przez prywatną umowę
privatorum conventio iuri publico non derogat begynn å lære		porozumienie umowne nie uchyla prawa publicznego
ius in personam begynn å lære		uprawnienie względem osoby (w momencie swojego powstania przysługuje tylko względem konkretnej osoby); np. pożyczka - w razie nieuregulowania należności przeciw tylko tej osobie, co pożyczyła; łączone z prawem zobowiązań
ius in rem (re) begynn å lære		uprawnienie względem jakiejś rzeczy; w chwili powstania przysługuje względem nieokreślonego kręgu podmiotów; np. kupno laptopa - monopol korzystania z danego obiektu majątkowego; łączone z prawem rzeczowym i zasadniczymi uprawnieniami prawa spadkowego
ius cogens begynn å lære		uprawnienia bezwzględnie skuteczne (np. kupno rzeczy - nie można się skutecznie zrzec gwarancji);
ius dispositivum begynn å lære		uprawnienie względne; elastyczne ukształtowanie; jeśli nie ustali się innego;
ius generale begynn å lære		uprawnienia ogólne, powszechne
ius speciale begynn å lære		uprawnienia wyodrębnionego kręgu podmiotów
ius disponendi begynn å lære		uprawnienie do rozporządzania
ius fruendi begynn å lære		uprawnienie do czerpania korzyści
ius acquisitum begynn å lære		uprawnienie do nabycia
ius possendi begynn å lære		uprawnienie do posiadania
ius appellationis begynn å lære		uprawnienie do odwołania się od decyzji sądu
ius provocationis begynn å lære		uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. karnych
ius avocandi begynn å lære		uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. cywilnych
lex humana begynn å lære		prawo stanowione
lex aquillia begynn å lære		ustawa
lex contractus begynn å lære		element czynności - postanowienie umowne
lex patriae begynn å lære		konkretny porządek prawny
dura lex sed lex begynn å lære		twarde prawo, ale prawo - jeśli przyjęte w poprawnej procedurze, to obowiązuje, niezależnie od wszystkiego;
lex iniusta non est lex begynn å lære		ustawa niesłuszna nie jest ustawą;
cessante ratione legis cessat ipsa lex begynn å lære		kiedy odpada uzasadnienie ustawy, przestaje obowiązywać sama ustawa; np. usuwanie skutków powodzi - dalsze korzystanie z mieszkania poszkodowanego już po;
lex posteriori derogat priori begynn å lære		ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali begynn å lære		ustawa późniejsza ogólna nie uchyla wcześniejszej ustawy szczególnej; ustawa o zwierzętach żyjących w wodzie i rakach (ta druga bardziej szczegółowa)
lex specialis derogat legi generali begynn å lære		szczegółowa regulacja uchyla regulację ogólną
lex superior derogat legi interiori begynn å lære		ustawa wyższego rzędu uchyla ustawę o niższej randze; hierarchia aktów prawnych ważniejsza od szczegółowości
lex retro non agit = lex prospicit, non respicit begynn å lære		prawo nie działa wstecz = ustawa patrzy w przyszłość, ale nie w przeszłość; skutki prawne po ogłoszeniu ustawy;
inter arma silent leges begynn å lære		między armatami ustawy milczą; w sytuacjach wyjątkowych może dojść do zawieszenia, ograniczenia normalnego funkcjonowania porządku prawnego
nullum crimen sine lege begynn å lære		nie ma możliwości przypisywania odpowiedzialności karnej bez ustawy definiującej znamiona przestępstwa ogłoszonej w danym momencie
lex retro agit in mitius begynn å lære		prawo działa wstecz w sposób łagodzący; dopuszczamy, gdy przyniesie to pozytywne konsekwencje dla adresata
nulla poena sine lege begynn å lære		nie można wymierzyć kary, jeśli to nie jest przewidziane obowiązującą w czasie popełnienia czynu ustawą;
nullum crimen sine lege (2) begynn å lære		nie można za dany czyn wymierzyć kary innej niż wynikająca z ustawy
nullum crimen sine poena begynn å lære		nie ma przestępstwa bez kary; rozważania o polityce karnej, budowie prawa karnego; zasada nieuchronności kary, wykluczenie bezkarności, bezradności porządku karnego
benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur begynn å lære		w sposób przychylniejszy, właściwszy dokonuje się interpretacji ustaw, gdy ta ustawa uwzględnia wolę ustawodawcy; chroni przed technicznym, mechanicznym stosowaniem prawa; weź pod uwagę zamiar ustawodawcy, po co ona jest; wymagamy od tworzącego rozsądku
scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem begynn å lære		znajomość ustawy nie wyraża się w tym, aby trzymać się jej słów, ale wziąć pod uwagę jej moc (znaczenie, kompetencje); należy rozróżnić dosłowne, językowe czytanie tekstu prawnego, a po co wydano ustawę, w jakim kontekście, jak rozumieć korzystanie z niej
lex semper intendit, quod convenit ration begynn å lære		ustawa zawsze zmierza do tego, co jest zgodne z rozumem; wyraża pojęcie racjonalnego prawodawcy, stosowanie ustaw zgodnie z racjonalnością
in legibus magis simplicitas quam difficultas placet begynn å lære		w ustawach bardziej się podoba prostota niż złożoność; może odnosić się do tworzenia ustawy; staraj się wybrać klarowne rozwiązanie z tekstu ustawowego
consuetudo est optima legum interpres begynn å lære		zwyczaj (utrwalona praktyka) jest najlepszym interpretatorem ustawy; jeśli wyraźnie nie wynika z ustawy regulacja dająca zmianę, to ma być kontynuacja, a w wątpliwej sytuacji kierujemy się tym, jak to wcześniej wyglądało
ubi lex non disinquit, nec nos distinguere debemus begynn å lære		tam, gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnienia, nie powinniśmy takich rozróżnień dokonywać
lege non distinguente nec nostrum est distinguere begynn å lære		gdy ustawa nie rozróżnia, nie jest naszą sprawą rozróżniać - rozróżnianie jest komplikowaniem
lex non precipit inutilia begynn å lære		ustawa nie włączą się tego, co jest nieużyteczne - zakładamy użyteczność
lex imperfecta begynn å lære		ustawa niedoskonała; ustawa nie przewiduje sankcji za jej naruszenie; nie mówi nic o sprzecznym z ustawą zachowaniu;
lex minus quam perfecta begynn å lære		ustawa mniej niż doskonała; ustawa, która nie przewiduje sankcji nieważności, a przewiduje inną sankcję dla podmiotu, który naruszył dyspozycję normy prawnej; np. zakaz darowizn - jeśli się jej dokona, to skutecznie, ale kara grzywny dla darczyńcy
lex perfecta begynn å lære		ustawa doskonała; ustawa, która operuje sankcją nieważności - czynność dokonana wbrew tej ustawie jest nieważna; darowizna byłaby nieważna
lex plus quam perfecta begynn å lære		czynność sprzeczna z ustawą jest nieważna, a dokonujący czynności będzie podlegał karze; darowizna nieważna, a darczyńca musi zapłacić dwukrotność darowizny
lex domicilii begynn å lære		prawo miejsca zamieszkania; np. w prawie spadkowym, jakie prawo, by określić dziedziczenie, ostatnie stałe miejsce zamieszkania
lex patriae begynn å lære		prawo narodowe
lex fori begynn å lære		prawo miejsca rozstrzygania sprawy (siedziba sądu)
lex loci actus begynn å lære		prawo miejsca dokonania czynności
lex loci celebrationis begynn å lære		prawo miejsca dokonania aktu uroczystego
lex loci contractus begynn å lære		wskazanie miejsca zawarcia umowy
lex rei sitae begynn å lære		prawo miejsca położenia rzeczy; np. ocena nabycia nieruchomości za granicą - prawo danego kraju
hominum causa omne ius constitutum sit begynn å lære		z przyczyny człowieka ustanowione jest wszelkie prawo; człowiek jest celem prawa; uzasadnienie tezy o przyrodzonych prawach człowieka
nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur begynn å lære		dziecko poczęte traktowane jest jako urodzone, zawsze gdy chodzi o jego korzyści - czy jeśli dziecko spadkodawcy urodziło się po śmierci ojca, to może być zaliczone do kręgu spadkobierców ustawowych? Tak, jako korzyść;
ius quad ad personas pertinet begynn å lære		prawo, które dotyczy osób
ius naturale est quod natura omnia animalia docuit begynn å lære		prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; istnieją standardy, których nie zmieni się przez prawo pozytywne
hinc descendit maris atque feminae coniunctio quam nos matrimonium apellamus begynn å lære		z którego pochodzi związek mężczyzny i kobiety, który my nazywamy małżeństwem
Mater semper certa est begynn å lære		matka zawsze jest pewna
Materna iura non possunt aboleri begynn å lære		uprawnienia matczyne/uznanie kogoś za matkę nie może być uchylone
Partus sequitur ventrem begynn å lære		dziecko podąża za tym, kto je urodził
Pater est quem nuptiae demonstrat begynn å lære		ojcem jest ten, na kogo wskazuje związek małżeński
Patria potestas in pietate debet, non atrocitate consitere begynn å lære		władza ojcowska powinna polegać na pieczy (trosce o kogoś), a nie srożeniu się (srogości)
Adoptio naturam imitatur begynn å lære		przysposobienie imituje naturę; powinna istnieć odpowiednia różnica wieku między przysposabiającym a przysposabianym; czy adopcję dopuszczać tylko małoletnich czy też pełnoletnich?
persona begynn å lære		podmiot prawa, może mieć uprawnienia lub obowiązki
res begynn å lære		rzecz; obiekt/przedmiot majątkowy; to do czego odnoszą się uprawnienia lub obowiązki podmiotu
bonum/bona begynn å lære		coś, co ma wartość majątkową; (mienie, property lub assets)
Res corporales et incorporales begynn å lære		rzeczy materialne i niematerialne
obligatio/obligationes begynn å lære		zobowiązania
possesio begynn å lære		posiadanie
dominium begynn å lære		własność
iura in re aliena begynn å lære		prawa na rzeczy cudzej/ograniczone prawo rzeczowe
hereditas begynn å lære		spadek
Obligatio est vinculum iuris begynn å lære		zobowiązanie jest węzłem prawa; przymusowy charakter dłużników, ktoś jest „związany" przez prawo
creditor begynn å lære		wierzyciel
debitor begynn å lære		dłużnik
obligatio ex contractu begynn å lære		zobowiązanie z czynu umownego
obligatio ex delicto begynn å lære		zobowiązanie z czynu niedozwolonego - np. odszkodowanie za zniszczenie czegoś
obligatio quasi ex contractu begynn å lære		podobne do zobowiązań umownych; np. omyłkowa zapłata komuś za coś - obowiązek zwrotu
obligatio quasi ex delicto begynn å lære		podobne do zobowiązań z czynów niedozwolonych; z czynu, którego nie jest się winowajcą; (wyrzucenie czegoś z okna uniwersytetu na kogoś - odpowiada uniwersytet, nie wyrzucający) - ani z czynu niedozwolonego, ani z umowy między stronami
obligatio ex lege begynn å lære		zobowiązanie z samej ustawy
obligatio naturalis begynn å lære		relacja powinności bez możliwości urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie naturalne (niezupełne, brak przymusu spełnienia)
obligatio civilis begynn å lære		relacja powinności z możliwością urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie cywilne (istnieje przymus prawny jego spełnienia)
obligatio in solidum begynn å lære		zobowiązanie spoczywa łącznie na kilku podmiotach
obligatio pro rata begynn å lære		wierzyciel może żądać tylko części zobowiązania od kilku zobowiązanych podmiotów
causa begynn å lære		przyczyna, podstawa, sprawa; coś, co legitymizuje prawny obowiązek wykonania zobowiązania
zasada kauzalności begynn å lære		skuteczność czynności jest uzależniona od istnienia i poprawności przyczyny, z uwagi na którą tę czynność wykonano; nie akceptujemy przesunięć, które nie miałyby praktycznego sensu
causa obligandi vel acquirendi begynn å lære		ktoś przyjmuje na siebie zobowiązanie, bo chce, aby ktoś też się zobowiązał albo chce coś nabyć
causa donandi begynn å lære		wykonuje jakieś zobowiązanie, bo chcę coś komuś darować (nie otrzymam nic w zamian)
causa solvendi begynn å lære		świadczę coś, bo muszę wykonać ciążące na mnie zobowiązanie
solutio begynn å lære		świadczenie; zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, spełnienie świadczenia; ma zapłacić 200 zł, płaci 200 zł
mora begynn å lære		opóżnienie
damnum begynn å lære		szkoda
solvens praesumitur solvere suo nomine begynn å lære		domniemywa się, że świadczący działa w swoim imieniu
datio in solutum begynn å lære		danie na świadczenie/zaspokojenie; sytuacja, kiedy dłużnik daje wierzycielowi coś innego niż wynika z treści zobowiązania, ale za zgodą wierzyciela; np. jakiś przedmiot zamiast zwrotu długu; poszerzenie pola gry dla dłużnika
obligatio alternativa begynn å lære		zobowiązanie przemienne; takie, które w chwili swojego powstania przewiduje możliwość spełnienia 1 z 2 świadczeń do wyboru; dłużnik decyduje, co wybrać - np. kwota pieniężna lub przedmiot
facultas alternativa begynn å lære		upoważnienie przemienne; polega na tym, że w chwili powstania zobowiązania jest jedno świadczenie, ale od samego początku dłużnik może się z niego zwolnić świadcząc coś innego - np. zamiast alimentów wydanie określonej części spadku
delegatio (assignatio) begynn å lære		przekaz
delegatus (assignatus) begynn å lære		przekazany
accipiens begynn å lære		odbiorca świadczenia
delegans (autor) begynn å lære		przekazujący
Assignatus utitur iure autoris begynn å lære		przekazany działa w ramach przekazującego
mora begynn å lære		opóźnienie, zwłoka
mora debitoris=mora solvendi begynn å lære		zwłoka dłużnika - niewykonanie swojego obowiązku w terminie = zwłoka tego, który coś świadczy
interpellatio begynn å lære		wezwanie, gdy termin wykonania świadczenia przez dłużnika nie jest określony; ważne jest wezwanie dla wierzyciela
mora ex rei fit begynn å lære		wezwanie, gdy zwłoka wynika ze stanu rzeczy - jeżeli termin świadczenia jest wyznaczony, to zwłoka wynika z wyznaczonego terminu
fur semper moram facere videtur begynn å lære		złodziej zawsze jest postrzegany za będącego w zwłoce; jeżeli ktoś doprowadził do zobowiązania z czynu niedozwolonego, to od chwili jego dokonania jest w zwłoce
perpetuatio obligationis begynn å lære		utrwalenie na wieki zobowiązania; dłużnik odpowiada za niedokonanie zobowiązania, kiedy można mu przypisać winę; nie, jeśli jest ono konsekwencją jakichś zdarzeń losowych; jeśli popadł w zwłokę, to odpowiada także za zdarzenia przez niego niezawinione;
mora creditoris=mora accipienti begynn å lære		zwłoka wierzyciela - gdy wierzyciel nie przyjął zaoferowanego mu świadczenia = zwłoka przyjmującego
damnum begynn å lære		szkoda; naruszenie cudzego interesu majątkowego
damnum/ damnum compensare begynn å lære		wynagrodzenie szkody; zapłata odszkodowania
damnum emergens begynn å lære		rzeczywiste umniejszenie majątku w następstwie wyrządzonej szkody;
lucrum cessans begynn å lære		utracone korzyści z tego, że powstała szkoda
Damnum sine iniuria esse potest begynn å lære		szkoda bez bezprawia może być; możliwe jest wystąpienie szkody, mimo, że nie jest następstwem jakiegoś nagannego zachowania; bezprawność działania sprawcy jest min. 1 z przesłanek odpowiedzialności za szkodę
Damnum quod quis sua culpa sentit, sibi debet, non aliis imputare begynn å lære		szkodę, którą ktoś wyrządził ze swej winy ponosi sam i nie może nią obciążyć innego; zasada odpowiadania za swoje działanie
Volenti non fit iniuria begynn å lære		chcącemu nie dzieje się krzywda; jeżeli się godzisz na coś, to nikt inny nie będzie ponosił odpowiedzialności za twoją zgodę
periculum begynn å lære		przypisanie komuś ryzyka zdarzeń losowych
casus begynn å lære		przypadek/oznaczenie zdarzenia losowego (przez przypadek)
casus fortuitus begynn å lære		zdarzenie czysto losowe/zdarzenie, któremu nie można się przeciwstawić
casus mixtus begynn å lære		zdarzenie losowe, którego wystąpienie wiąże się z czyjąś nagannością; zdarzenie losowe, za które się odpowiada, bo jest się w zwłoce
casus sentit dominus begynn å lære		zdarzenie losowe obciąża właściciela; skutki zniszczenia rzeczy ponosi właściciel
casus a nullo prestantur begynn å lære		nikt nie ma obowiązku świadczyć, jeśli przedmiot świadczenia został utracony/uszkodzony wskutek zdarzenia losowego
vis maior/vis absoluta/vis begynn å lære		siła wyższa
vis cui humana infirmitas resistere non potest begynn å lære		siła, której słabość ludzka nie jest w stanie się przeciwstawić
dolus begynn å lære		zły zamiar, podstęp; a tutaj zachowanie w celu wyrządzenia zła - wyrządzenia szkody, naruszenia czyjegoś interesu; wina umyślna:
dolus directus begynn å lære		wina umyślna w zamiarze bezpośrednim; idę po to, żeby kogoś zranić, coś zniszczyć
dolus eventualis begynn å lære		zamiar ewentualny; działam w złym zamiarze, ale godzę się ze skutkiem; ktoś podpala dom i wie, że tam jest osoba, która nie porusza się samodzielnie - godzi się, że ona tam spłonie
dolus coloratus begynn å lære		zły zamiar zabarwiony emocjonalnie; znaczenie dla oceny sprawcy
dolus premeditatus begynn å lære		działanie z premedytacją; w złym zamiarze i wcześniej zaplanowane
dolus repentinus begynn å lære		zamiar gwałtowny; pod wpływem okoliczności - np. usunięcie przeszkody na drodze
dolus subsequens begynn å lære		określony zły zamiar jest konsekwencją innego złego zamiaru; ktoś idzie coś podpalić, ale okazuje się, że musi jeszcze kogoś zabić
culpa neglegentia begynn å lære		niestaranność, nie chcę wyrządzić szkody, ale wyrządzam
culpa lata begynn å lære		grube (rażące) niedbalstwo/niestaranność
culpa levis begynn å lære		lżejsza niestaranność
culpa in concreto begynn å lære		wina w odniesieniu do konkretnego wzorca staranności; staranność konkretnej osoby w danej sytuacji - można ją odnieść do jej staranności w konkretnych przypadkach
culpa in abstracto begynn å lære		naruszenie abstrakcyjnego wzorca staranności; porównanie z abstrakcją, zbiorem zachowań innych
culpa in custodiendo begynn å lære		niestaranność w sprawowaniu pieczy (nadzorze) - np. nad swoimi dziećmi, zwierzętami
culpa in eligendo begynn å lære		niestaranność w wyborze; np. zły wybór podwykonawców - wtedy odpowiada za ich czyny
culpa in contrahendo begynn å lære		wina w kontraktowaniu/naganne postępowanie podczas negocjowania umowy; uzasadnianie odpowiedzialności za kogoś w toku negocjacji - można oczekiwać określonej staranności, jeśli ktoś nie dochował, to można mu przypisać odpowiedzialność
Ex maleficio non oritur contractus begynn å lære		z nagannego działania (czynu niedozwolonego) nie powstaje zawiązanie umowy; wymaganie zgodności z prawem;
Pacta sunt servanda begynn å lære		umów należy dotrzymywać; zasada wyrażająca obowiązek wykonania zawartej umowy, związania zawartą umową
Rebus sic stantibus (omnis contractus intellegitur) begynn å lære		wszystkie umowy rozważa się wg takiego stanu rzeczy (warunków), w jakim zostały zawarte; sytuacja, kiedy strony zawarły umowę, nie została jeszcze wykonana, a warunki umowy mogły się bardzo zmienić (np. hiperinflacja, zmiany dostępności do rynku);
Impossibilium nulla obligatio est begynn å lære		zobowiązanie o coś niemożliwego jest nieważne; kiedy strony umówiły się o coś niemożliwego obiektywnie
Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere begynn å lære		co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione z upływem czasu; jeżeli zawarto umowę wadliwą (np. nieważną), to ona już taką pozostanie;
Ratihabitio mandato comparatur begynn å lære		zatwierdzenie traktowane jest na równi z udzieleniem zlecenia; działanie w czyimś imieniu będzie nieważne, chyba że to działanie zostanie zatwierdzone - pierwotnie wadliwa umowa stanie się umową niewadliwą
Utile per inutile non vitiatur begynn å lære		to, co jest użyteczne nie doznaje uszczerbku (szkody, wady) przez to, co jest nieużyteczne; strony dokonują czynności, a ona w części jest poprawna, a w części nie; częściowa wadliwość nie powoduje wadliwości całkowitej
substantialia contractus(negotii) begynn å lære		takie elementy treści (odniesienie do czynności prawnej), które muszą wystąpić, a w umowie co do których musi być osiągnięte porozumienie, aby dana umowa wywołała skutek prawny; np. umowa sprzedaży - konieczne porozumienie co jest towarem i jaka jest cena
naturalia contractus (negotii) begynn å lære		elementy treści umowy czy czynności, które mogą być różnie ustalone przez strony, ale jeśli strony nie ustalą, to porządek prawny będzie ustalenia objaśniał
accidentalia contractus (negotii) begynn å lære		elementy, które strony mogą dodać, wiążąc z nimi skuteczność prawną umowy; np. uzależnienie umowy od warunków (zdarzenia losowego) albo terminu
conditio/condicio begynn å lære		warunek
ex tunc/ex nunc begynn å lære		od teraz, od samego początku istnienia czynności/od konkretnego momentu (np. ziszczenia warunku)
dies begynn å lære		termin
modus begynn å lære		polecenie
bona fides begynn å lære		dobra wiara; nie ma jej pojęcia w prawie, ale odniesienia do niej wiążą się z elastyczną oceną określonych czynności
mala fides begynn å lære		zła wiara; działanie w celu wyrządzenia innemu szkody
bona fides praesumitur begynn å lære		domniemywa się dobrą wiarę
Venire contra factum proprium nemini licet begynn å lære		postępowanie wbrew wytworzonemu zaufaniu nikomu nie jest dozwolone; nie można postępować w sposób sprzeczny wewnętrznie
Tu patere legem quam fecisti begynn å lære		masz się trzymać prawa, które uczyniłeś; spójność w tym, co się zapowiedziało i w tym co się robi
Turpitudinem suam allegans nemo audiatur begynn å lære		nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
Dolo facit qui petit quod redditurus est begynn å lære		źle czyni ten, kto żąda tego, co jest do oddania; w danym momencie coś się komuś należy, ale już wtedy wiadomo, że za chwilę będzie musiał oddać
Clara non sunt interpretanda begynn å lære		to, co jest jasne nie wymaga interpretacji; obecnie pogląd: nic nie jest do końca jasne; nie szukajcie problemów tam, gdzie ich nie ma; coś jednoznaczne dla większości; interpretacja prawnicza będzie konieczna tam, gdzie jest coś niejasnego
In ambiguitas contra stipulatorem - in dubio contra proferentem begynn å lære		w przypadku wątpliwym przeciwko (na niekorzyść) formułującemu pytanie = w razie wątpliwości na niekorzyść formułującego ofertę (warunki umowy); np. cena w koronach, z umowy nie wynika o jaką koronę chodzi
Clausulae insolitae inducunt suspicionem begynn å lære		nietypowe klauzule (postanowienia umowne) powodują, rodzą podejrzenia; czy dane postanowienie umowne jest ważne? np. postanowienie wyłączające odpowiedzialność jednej ze stron; trzeba to wprowadzać ze znacznie większą ostrożnością, zwrócić na to uwagę
In convnentionibus contrahentium voluntatem potius quam verba spectari docuit begynn å lære		w porozumieniach bardziej podoba się uwzględnianie woli kontrahentów, jak słów; przy interpretacji umowy pierwszeństwo ma rzeczywista wola stron, ich rzeczywisty zgodny zamiar względem dosłownego brzmienia umowy
In contractibus tacite insunt, quam sunt moris et consuetudunis begynn å lære		w umowach jest zawarte milcząco to, co wynika ze zwyczajów i obyczajów; jeżeli mamy wątpliwość co do tego, jak rzecz powinna być opakowana, zabezpieczona, to możemy odwołać się na tę praktykę, nawet jak nie wynika to jednoznacznie z treści umowy
actio in personam begynn å lære		skarga przeciwko określonej osobie; przysługuje tylko przeciwko wyznaczonej osobie; wierzyciel ma uprawnienie tylko przeciwko dłużnikowi
actio in rem begynn å lære		skarga, która w chwili swojego powstania dot. nieokreślonego kręgu osób
erga omnes begynn å lære		uprawnienie względem wszystkich
dominium begynn å lære		własność (inaczej proprietas)
ius possidendi begynn å lære		uprawnienie do faktycznego władania rzeczą (posiadania)
ius disponendi begynn å lære		rozporządzanie
ius utendi et fruendi begynn å lære		uprawnienie do używania i czerpania korzyści
actio negatoria begynn å lære		skarga zaprzeczająca; przy jej pomocy właściciel może przeciwstawić się zachowaniom, które zakłócają spokojne korzystanie z przedmiotu własności
rei vindicatio begynn å lære		roszczenie, uprawnienie do żądania zwrotu tego, co jest jego (danego podmiotu) własnością; zaniechanie zakłóceń odnoszących się do własności, nie emitować czegoś, nie przechodzić przez grunt
Bona fidei possessor fructus consumptos suos facit begynn å lære		posiadacz w dobrej wierze czyni swoimi korzyści z użytku; posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do zapłaty korzyści pożytku; np. między właścicielem gruntu, a kimś kto nim władał, coś uprawiał - zebrał ileś owoców – grunt czy też korzyści?
Bona fides praesumitur begynn å lære		domniemywa się dobrą wiarę; kiedy toczy się spór właściciel-, to domniemywa się, że druga strona ma dobrą wiarę
Superficies solo cedit begynn å lære		to, co jest na powierzchi podąża za powierzchnia; to, co jest trwale połączone z gruntem przypada właścicielowi gruntu; np. budynek na cudzym gruncie nie prowadzi do nabycia własności gruntu
Accessio cedit principal begynn å lære		to co przyłącza się, przypada rzeczy głównej; np. przyłączenie dwóch ruchomości, drobny element do samochodu, szafy
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet begynn å lære		ten kto nie ma uprawnienia, nie może go skutecznie przenieść na inną osobę
iura in re aliena begynn å lære		prawa na rzeczy cudzej; to wycinek uprawnień właściciela
Beati possidentes begynn å lære		szcześliwi są posiadacze; warto być posiadaczem
Potior est conditio defendentis begynn å lære		lepsze jest położenie tego, który się broni; posiadacz jest w lepszej sytuacji, bo nie musi udowadniać, że posiada, ciężar dowodu spoczywa na tym, kto chce uzyskać posiadanie
Possessio non est iuris sed facti begynn å lære		posiadanie nie jest prawem, ale sytuacją faktyczną; posiadaczem jest każdy, kto rzeczywiście coś ma
Servitus in faciendo consistere nequit begynn å lære		służebność nie może polegać na działaniu; jeżeli ktoś ma uprawnienie do ograniczonego prawa rzeczowego, to nie może żądać aby obciążony tym działaniem coś robił
Servitutibus civiliter utendum est begynn å lære		służebność należy wykonywać w sposób umiarkowany; ograniczone prawo rzeczowe najmniej uciążliwe dla obciążonego nim właściciela
Servitus servitutis esse non potest begynn å lære		nie może być służebności na służebności; nie można ustanowić ograniczonego prawa rzeczowego na ograniczonym prawie rzeczowym; realne obciążenie by się wtedy zwiększało; przy drodze gdyby pozwalać innym korzystać z drogi
Successio begynn å lære		następstwo, dziedziczenie; określenie, kto dziedziczy
hereditas begynn å lære		spadek
inter vivos begynn å lære		między żywymi
mortis causa begynn å lære		na wypadek śmierci
ex testamento begynn å lære		spadkobiercy określeni w testamencie;
ab intestato begynn å lære		dziedzenie ustawowe
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum begynn å lære		wola spadkodawcy może być zmieniona, aż do momentu, gdy wygaśnie jego życie
Novissima voluntas servatur begynn å lære		znacząca jest późniejsza wola; przy kilku testamentach decyduje późniejszy
Favor testamenti begynn å lære		zasada przychylności dla testamentu; jeżeli masz wątpliwość czy testament jest ważny, to wybierz rozwiązanie, które utrzyma ten testament w mocy;
In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur begynn å lære		testamenty interpretujemy adekwatnie do pełnej woli testatora; interpretacja testamentu powinna najpełniej oddawać wolę testatora
Plus nuncupatum, minus scriptum begynn å lære		więcej powiedziano, mniej napisano; czasami, aby ustalić treść testamentu trzeba wziąć pod uwagę okoliczności leżące poza testamentem; np. użycie słowa w specyficzny sposób - odkodowanie go wymaga wyjścia poza tekst testamentu
Falsa causa non nocet begynn å lære		błędna przyczyna nie szkodzi - jeśli w treści testamentu coś jest błędnie określone, to rzeczywista wola jest ważniejsza, od tego formalnego błędu
Falsa demonstratio non nocet begynn å lære		błędne oznaczenie nie szkodzi
actor begynn å lære		powód; ten, który działa
reus begynn å lære		pozwany
Nemo iudex sine actore begynn å lære		nie ma sędziego bez powoda; zasada skargowości - nie może zacząć się proces bez oskarżenia, proces nie działa z urzędu
Actio semel extincta non reviviscit begynn å lære		skarga/roszczenie raz umorzone nie odżywa; postępowanie w jakiejś sprawie zakończone - zakończone raz na zawsze; nie prowadzić procesu wielokrotnie o to samo.
Res iudicata begynn å lære		stan rzeczy osądzonej; gdy prawomocnie zakończyło się postępowanie w jakiejś sprawie;
Ne bis in idem begynn å lære		nie dwa razy o to samo; jeżeli konkretna sprawa jest już prawomocnie rozstrzygnięta, nie można wszczynać postępowania znowu w tej samej sprawie
res iudicata pro veritate accipitur begynn å lære		rzecz osądzona traktowana jest jako prawdziwa; jesteśmy związani prawomocnym orzeczeniem
Actor seguitur forum rei begynn å lære		powód podąża za sądem pozwanego; jeśli mieszkają w różnych miejscach, to prowadzony bliżej pozwanego
Nemo tenetur seipsum accusare begynn å lære		nikt nie może być zmuszany, żeby sam się oskarżał
Actori incumbit onus probandi begynn å lære		ciężar dowodu spoczywa na powodzie
Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat begynn å lære		dowód obciąża tego, kto twierdzi (żąda czegoś w procesie)
Reus exceptiendo fit actor begynn å lære		podnosząc zarzut pozwany staje się powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
Reus in exceptione actor est begynn å lære		pozwany w zakresie zarzutu procesowego jest powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
persuasio begynn å lære		perswazja; przekonywanie do jakiejś tezy/reprezentowanie interesu strony w sporze/przekonywanie o zaletach lub wadach jakiegoś przedmiotu
Logos begynn å lære		zbiór argumentów i dowodów (np. pro et contra; sylogizmy, maksymy, reguły, do których się odwołujemy)
Ethos begynn å lære		zachowanie mówcy
Pathos begynn å lære		stylistyka używanego języka (np. używanie słów, które nie niosą ze sobą nowej treści
Veritas magis amicitiae begynn å lære		więcej prawdy, więcej przyjaźni; w argumentacji nie można kłamać
consuetudo loci est observanda begynn å lære		miejscowych zwyczajów należy przestrzegać; uwzględnienie akceptowanych praktyk i zasad
audiatur et altera pars begynn å lære		ma być wysłuchana i druga strona; poszanowanie zasad wolności i równości
argumentum a contrario begynn å lære		argument z przeciwieństwa
argumentum a simili = argumentum per analogiam begynn å lære		argument z podobieństwa; monografie naukowe uznanawane za dzieła wybitne, gdy mają nagrodę premiera, więc podobne, czyli z nagrodą prezydenta też
argumentum a minori ad maius begynn å lære		argument z mniejszego na większe; zakaz wejścia do lasu na poligonie, więc zakaz też wjazdu
argumentum a maiori ad minus begynn å lære		argument z większego na mniejsze; godzina dozwolonego wjazdu na cmentarz też godziną dozwolonego wejścia
argumentum ab exemplo begynn å lære		argument z przykładu; w praktyce odwoływanie się do konkretnego wyroku
argumentum a cohaerentia begynn å lære		argument ze spójności, któreś najbardziej trafne dla całości, dla porządku prawnego

Łacińska terminologia prawnicza - egzamin - prof. Dajczak

Du må logge inn for å legge inn en kommentar.

mer