→ LITOSFERA → Start læring / Last ned MP3 Flashcards

spørsmålet		svaret
STOPIEŃ GEOTERMICZNY begynn å lære		1stopień/33m, w jądrze wewnętrznym jest ok. 5000-6000stopni
GRADIENT GEOTERMICZNY begynn å lære		3.1 stopnia /100m
SKORUPA ZIEMSKA begynn å lære		Dzieli się na: strefę granitową i strefę bazaltową Strefa bazaltowa (sima) (krzem i magnez) - na dnie oceanów i na lądzie pod sial Strefa granitowa (sial) (Krzem i glin) - tylko w obrębie lądów
PŁASZCZ GÓRNY (ZEWNĘTRZNY) begynn å lære		Crofesima - chrom, żelazo, krzem, magnez W górnej częsci - ASTENOSFERA- duża plastyczność, miejsce powstawania wszystkich procesów tektonicznych
Budowa wnętrza ziemi (kolejność od powierzchni) begynn å lære		Skorupa ziemska, płaszcz górny (zewnętrzny), płaszcz dolny (wewnętrzny), jądro zewnętrzne, jądro wewnętrzne
PŁASZCZ DOLNY ZEWNĘTRZNY begynn å lære		PŁASZCZ DOLNY ZEWNĘTRZNY nifesima - nikiel, żeloazo, krzem, magnez
JĄDRO ZEWNĘTRZNE begynn å lære		nife - nikiel, żelazo - prawdopodobnie w stanie ciekłym
JĄDRO WEWNĘTRZNE begynn å lære		nife - nikiel, żelazo
skorupa ziemska - kontynentalna begynn å lære		grubość ś 30-40km, pod młodymi górami do 80km Strefa granitowa SIAL (skały magmowe kwaśne), strefa bazaltowa SIIMA (skały magmowe zasadowe)
LITOSFERA begynn å lære		Górna wastwa Ziemi obejmująca skorupę ziemską i górną część płaszcza zewnętrznego. Głębokość do ok. 100km
Geologia historyczna begynn å lære		Zajmuje się odtwarzaniem dziejów Ziemi
Stratygrafia begynn å lære		Dział geologii obejmujący ustalenie kolejności ułożenia warstw skalnych oraz określanie ich wieku.
Metoda radiometryczna (izotopowa) begynn å lære		Ustalenie wieku skały polega na obliczeniu stosunku uranu do ołowu. Do badania stosuje się izotop węgla c14, którego czas połowicznego rozpadu wynosi 5570lat Metoda bezwzględna Dzięki określeniu wieku szczątków organicznych można pośrednio ustalić wiek skały, w której te szczątki się zachowały.
Metoda dendrochronologiczna begynn å lære		Badanie słojów przyrostu rocznego w pniach drzew. Metoda bezwzględna
Metoda pyłkowa begynn å lære		Badanie pyłków roślinnych zawartych w torfie lub osadach na dnie jeziora Metoda bezwzględna Określenie warunków wegetacji i zmian szaty w przeszłości
Metoda stratygraficzna begynn å lære		Na obszarach o budowie płytowej - im głębiej położona tym starsza skała Metoda względna
Metoda paleontologiczna begynn å lære		Ustalenie wieku za pomocą skamieniałości przewodnich Metoda względna
Metoda tektoniczna begynn å lære		Analiza niezgodności ułożenia warstw - ustalenie czasów ruchów górotwórczych metoda względna
Ery ziemi begynn å lære		1. kenozoik 2. mezozoik 3. paleozoik 4. ery proterozoiczne 5. ery archaiczne
Kenozoik - podział na okresy begynn å lære		Czwartorzęd, neogen, paleogen
Mezozoik - podział na okresy begynn å lære		kreda, jura, trias
Paleozoik - podział na okresy begynn å lære		perm, karbon, dewon, sylur, ordowik, kambr
Holocen (kenozoik - czwartorzęd) begynn å lære		Epoka trwająca do dziś - powstanie Bałtyku + silna ingerencja człowieka
Plejstocen (Kenozoik - czwartorzęd) begynn å lære		Zlodowacenie na półkuli północnej (zatoka Hudsona, Gór Skandynawskich) + pojawienie się człowieka - wschodnia Afryka
Neogen, Paleogen (kenozoik) begynn å lære		Koniec kredy do miocenu - orogeneza alpejska (największe natężenie ruchów górotwórczych - oligocen/miocen)
Kreda (mezozoik) begynn å lære		Wyginięcie większości gatunków w tym gadów
Jura (mezozoik) begynn å lære		Podział Gondway (oddziela się Ameryka Południowa z Afryką, Dekan z Cejlonem, Australia, Antarktyda) Pierwsze ptaki - archeopteryks
trias (mezozoik) begynn å lære		Pojawienie się dinozaurów
karbon/perm (paleozoik) begynn å lære		Rozwój paproci, skrzypów, widłaków
Transgresja morza begynn å lære		Wkroczenie morza w ląd (np. w ordowiku, jurze, kredzie)
Regresja morza begynn å lære		Wycofywanie się mórz z obszarów lądowych (np. w permie, triasie, pliocenie)
Fałd begynn å lære		Układ warstw skalnych, w wyniku deformacji ulega powyginaniu, ale bez przerwania ich ciągłości
Uskok begynn å lære		Powstaje w wyniku pęknięcia skorupy ziemskiej i przemieszczania sie skał względem siebie wzdłuż pęknięcia
Płaszczowina begynn å lære		Fałd obalony i przesunięty - zostaje oderwany od podłoża i przesunięty nawet kilkaset kilometrów dalej
Minerały begynn å lære		pierwiastki lub związki chemiczne występujące w przyrodzie. W większości o strukturze kryształu. Mogą powstać wskutek krzepnięcia magmy, wytrącić z roztworów krążących w skałach, wody mineralnej, procesu wietrzenia, lub przeobrażeń pod wpływem wysokiej temperatury.
Skała begynn å lære		Naturalne skupisko materiałów
skały GŁĘBINOWE = jawnokrystaliczne begynn å lære		Pod powierzchnią ziemi, gdzie magma powoli zastyga, duże kryształy skały magmowe granit, dioryt, gabro, sjenit
skały WYLEWNE = skrytokrystaliczne begynn å lære		Magma wydostaje się na powierzchnie Ziemi, a jej stygnięcie następuje szybko skały magmowe bazalt, andezyt, riolit, profir
Skały osadowe - okruchowe begynn å lære		Powstają przez osadzenie się w innym miejscu drobin skalnych, postać luźna lub zwięzła skały osadowe less, ił, muł, piasek
skały osadowe - pochodzenia organicznego begynn å lære		Z szczątków organizmów żywych. Wapień, kreda, węgiel, torf
Skały osadowe - chemiczne begynn å lære		Przemiana chemiczna Sól kamienna, sowa, gips, siarka
Skał przeobrażone = metamorficzne begynn å lære		Kontakt skały z gorącą magmą lub lawą. Gnejs (z granitu), marmur (z wapienia), diament (z węgla), kwarcyt (z piaskowca)
SEDYMENTACJA begynn å lære		Osadzanie się na lądzie lub w morzu okruchów skalnych pochodzących z wietrzenia skał. Również osadzanie się związków chemicznych na dnach oceanów wytrąconych z szczątków organizmów żywych.
DIAGENEZA begynn å lære		Przekształcanie się pod wpływem nacisku lub cementowania luźnych skał w zwięzłe.
RYFT begynn å lære		Miejsce pęknięcia litosfery. Wąski, długi i bardzo głeboki do 300km rów tektoniczny.
Strefa subdukcji begynn å lære		Podsuwanie płyty oceanicznej pod kontynentalną lub oceanicznej pod inną oceaniczną.
Procesy geologiczne - WEWNĘTRZNE (endogeniczne) begynn å lære		Zachodzą wskutek działania sił wewnętrznych. Plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, ruchy górotwórcze
Procesy geologiczne - ZEWNĘTRZNE (egzogeniczne) begynn å lære		Zachodzą wskutek działania sił zewnętrznych - wiatru, temperatury, morze, rzek lodowców i lądolodów.
PLUTONIZM begynn å lære		Ogół zjawisk związanych z działaniem magmy w obrębie skorupy ziemskiej. Z tworzeniem się ognisk magmowych, wdzieraniem się magmy w inne skały bez przedostania się na powierzchnię ziemi.
INTRUZJE MAGMOWE begynn å lære		Obszary wtargnięcia magmy pomiędzy inne skały.
Jaka to intruzja magmowa? begynn å lære		batolit
Jaka to intruzja magmowa? begynn å lære		lakkolit
Jaka to intruzja magmowa? begynn å lære		lopolit
Jaka to intruzja magmowa? begynn å lære		sille = żyła pokładowa
Jaka to intruzja magmowa? begynn å lære		Dajka
Wulkanizm begynn å lære		ogół zjawisk geologicznych związanych z wydobywaniem lawy oraz towarzyszących jej substancji na powierzchnię Ziemi.
Lawa begynn å lære		Wydostająca się na powierzchnię magma.
Wulkan begynn å lære		Lawa gromadzi się wokół miejsca z którego wypływa i tworzy stożek.
Lawa (skład) begynn å lære		temp ok 1000, tlenki krzemu, gliny, krzemianów, glinkokrzemianów i gazów. Kwaśna i zasadowa
Wulkan typu wezuwiańskiego begynn å lære		lawa kwaśna=bogata w krzemionkę - gęsta, lepka, płynie powoli, tworzy jasne skały np. Wezuwiusz, Krakatau, Kluczewska Sopka tzw. wulkan stożkowy Gwałtowne erupcje > rozrywanie stożka >powstaje kaldera (rozległa głęboka wklęsłość)
Wulkan typu hawajskiego begynn å lære		lawa zasadowa=uboga w krzemionkę - rzadka, płynna, łatwo się rozlewa > niski stożek wulkaniczny Wulkany hawajskie, Hekla tzw. wulkan tarczowy, bez gwałtownych erupcji
Objawy wybuchu wulkanu begynn å lære		najczęściej brak, ale bliskość ogniska magmy może spowodować: wysychanie źródeł w okolicy, topnienie śniegu na wulkanie, ożywienie gejzerów
Gazy wydobywające się przy wybuchu wulkanu begynn å lære		para wodna, dwutlenek węgla w znacznych ilościach, chlor, wodór, azot, metan, siarkowodór, amoniak
Utwory piroklastyczne begynn å lære		Fragmenty lawy rozrzucane w powietrzu, różnej wielkości odłamki skalne wyrwane z krateru
Bomby wulkaniczne begynn å lære		Bryły lawy wyrzucone i zastygłe w powietrzu
Lapille begynn å lære		Fragmenty lawy wielkości orzecha.
Pumeks begynn å lære		Wyrzucone w powietrze fragmenty gorącej lawy bogatej w gazy.
Wulkany lawowe (efuzywne) begynn å lære		Wyrzucają głównie lawę (gwałtowność zależy od rodzaju lawy) np. Wulkany hawajskie
Wulkany eksplozywne begynn å lære		Wyrzucają tylko utwory piroklastyczne i gazy; gwałtownie wybuchają Aquan w Gwatemalii
Stratowulkany begynn å lære		Wyrzucają na przemian lawę i materiał piroklastyczny np. Etna, Wezuwiusz, Krakatau
Skutki wybuchów wulkanów begynn å lære		potoki lawy, duszące gazy, zapylenie atmosfery, potoki błotne, rozwój rolnictwa
Rozmieszczenie wulkanów na ziemi begynn å lære		W strefach subdukcji - ognisty pierścień pacyfiku -> 60% czynnych wulkanów na ziemi W strefach ryftowych - na grzbietach śródoceanicznych
Ważniejsze czynne wulkany begynn å lære		Gualtiri - Chile, Cotopaxi - Ekwador, Orizaba- Meksyk
Kaldera begynn å lære		Zagłębienie powstające w wyniku: rozerwania stożka wulkanicznego przy gwałtownej erupcji lub zapadnięcia się obszaru nad opróżnionym ogniskiem
Nek wulkaniczny begynn å lære		Wzniesienie o bardzo stromych stokach zbudowane z lawy zakrzepłej w kominie wulkanicznym
Trzęsienia ziemi begynn å lære		Drgania skorupy ziemskiej, których przyczyną jest rozchodzenie się fal sejsmicznych.
Powody trzęsień ziemi begynn å lære		Przemieszczanie się mas skalnych w obrębie skorupy ziemskiej: na granicach płyt, w rejonie młodych gór, w uskokach
Trzęsienia zapadliskowe begynn å lære		Przemieszczanie się małych mas skalnych związane z zapadaniem się stropów jaskiń lub wyrobisk górniczych.
Trzęsienia tektoniczne begynn å lære		najsilniejsze, najczęstsze 90% trzęsień
Trzęsienia wulkaniczne begynn å lære		Towarzyszą erupcjom wulkanicznym
H- HIPOCENTRUM begynn å lære		Ognisko trzęsienia ziemi, miejsce tworzenia się fal sejsmicznych
E - EPICENTRUM begynn å lære		Na powierzchni ziemi, pionowo nad hipocentrum, gdzie trzęsienie dociera najszybciej i jest najsielniejsze
Skala Mercallego begynn å lære		12-stopniowa skala zamknięta. Intensywność wstrząsu określa się na podstawie zniszczeń, wywołanych przez drgania. 1 stopień - wyczuwalne tylko przez sejsmografy, 10 - stopień - wali się większość budynków
OBSZARY SEJSMICZNE begynn å lære		Duża częstotliwość silnych trzęsień grzbiety śródoceaniczne (strefy ryftowe), obszary młodych gór (alpidy) wokół oceanu spokojnego - 40% - strefy subdukcji
OBSZARY PANSEJSMICZNE begynn å lære		Sporadyczne trzęsienia ziemi strefa wielkich rowów wschodnioafrykańskich, bajkał, rów morza martwego Granice płyt litosfery - północna Europa, Masyw Centralny
OBSZARY ASEJSMICZNE begynn å lære		Pozbawione trzęsień ziemi Stare platformy prekambryjskie, dna oceaniczne, antarktyda
RUCHY IZOSTATYCZNE begynn å lære		Powolne, długotrwałe, pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Powód: zaburzenie równowagi izostatycznej między litosferą i astenosferą.
RUCHY EPEJROGENICZNE = lądotwórcze begynn å lære		Bardzo powolne, obniżające lub wynoszące ruchy skorupy ziemskiej. Spowodowane naciskiem magmy poruszającej się we wnętrzu Ziemi na litosferę.
Regresja morska begynn å lære		Powolne podnoszenie się skorupy ziemskiej powoduje wycofywanie się morza, odsłanianie nowego lądu.
Ruchy górotwórcze (fałdowanie, orogeneza) begynn å lære		Proces prowadzący do powstawania gór fałdowych. poprzez: subdukcję, kolizję dwóch płyt kontynentalnych
Orogenezy najstarsze begynn å lære		Półwysep Kolski, Labrador, Północna część Walii, Anglia, Góry Stanowe
Orogeneza kaledońska begynn å lære		Góry świętokrzyskie, część Sudetów, Góry Skandynawskie, część Appalachów
Orogeneza Hercyńska begynn å lære		odmłodzenie gór Świętokrzyskich, Sudety, Harz, Masyw Czeski
Orogeneza Alpejska begynn å lære		Karpaty, Alpy, Pireneje, Andy
Góry Zrębowe begynn å lære		Pionowy ruch przemieszczania się mas skalnych wzdłuż uskoków np. Sudety, Ural, Harz Powstają zręby i rowy tektoniczne.
Góry wulkaniczne begynn å lære		Tworzą się w wyniku obfitych erupcji wulkanicznych. NIE tworzą pasm górskich. Występują na granicach płyt litosfery i nad plamami gorąca. Kilimandżaro, góry islandii, Hawajów, Kamczatki
WIETRZENIE TERMICZNE (insolacyjne) begynn å lære		Spowodowane dużymi dobowymi amplitudami temperatur. W dzień skała silnie się nagrzewa, w nocy wyziębia się > rozszerza się i kurczy > pękanie
WIETRZENIE MROZOWE (zamróz) begynn å lære		Zamarzanie wody w szczelinach skał
WIETRZENIE SOLNE begynn å lære		Sól krystalizująca się w szczelinach skalnych zwiększa swoją objętość i prowadzi do rozpadu.
WIETRZENIE ILASTE begynn å lære		Pod wpływem wody. Pęcznienie i kurczenie skał ilastych.
ZJAWISKA KRASOWE begynn å lære		Powolne rozpuszczenie skał węglowych lub gipsowych przez wody podziemne i powierzchniowe.
PROCESY EOLICZNE begynn å lære		rzeźbotwórcza działalność wiatru: pustynie, plaże, góry.
SUSPENSJA begynn å lære		Transport materiału skalnego: porywanie materiału i unoszenie w powietrzu.
TOCZENIE begynn å lære		Przesuwanie wiatrem po podłożu drobnych ziaren.
SALTACJA begynn å lære		Skakanie dużych ziaren.
DEFLACJA begynn å lære		Wywiewanie drobnego materiału.
NIECKI DEFLACYJNE begynn å lære		NIECKI DEFLACYJNE
KORAZJA begynn å lære		Mechaniczne niszczenie skał - ziarenka piasku niesione przez wiatr uderzają w skałę.
RIPPLEMARKI (zmarszczki eoliczne) begynn å lære		Szerek małych grzbiecików na piasku.
ERG begynn å lære		Pustynia piaszczysta. Różnorodne wydmy
SERIR begynn å lære		Pustynia żwirowa.
HAMADA begynn å lære		Pustynia kamienista, skalista.
TAKYR begynn å lære		Pustynia ilasta. Pokryta twardym spękanym iłem,
Wybrzeże fiordowe begynn å lære		Powstałe przez zalanie dolin polodowcowych, długie, wąskie i głębokie zatoki morskie Norwegia, Szkocja, Islandia, Grenlandia, Patagonia, Nowa Zelandia
Wybrzeże szkierowe (szerowe) begynn å lære		Ogromna ilość skalistych wysepek(szkierów), zalane mutony(barańce) wystające ponad powierzchnie wody Morze Bałtyckie, Skandynawia
Wybrzeże dalmatyńskie begynn å lære		zalanie obniżeń między pasmami górskimi(równoległymi do brzegu), długie, wąskie wyspy, półwyspy równoległe do brzegu Dalmacja, Kalifornia
Wybrzeże riasowe begynn å lære		wysokie, strome, urozmaicona linia brzegowa, powstało w miejscu gdzie morze graniczy z zalanym obszarem górskim, półwyspy, zatoki Irlandia, Grecja, Hiszpania
Wybrzeże limanowe=jarowe begynn å lære		Tworzy się w wyniku zalania ujściowego odcinka jarów Morze Czarne, Zatoka Gwinejska
Wybrzeże klifowe begynn å lære		wysokie, strome, utworzone w wyniku abrazji (niszczenie brzegu) Wyspa Wolin, Gdynia Orłowo, południowa Anglia
Wybrzeże mierzejowe begynn å lære		z płaskimi, piaszczystymi mierzejami odcinającymi dawne zatoki, z jeziorami przybrzeżnymi Półwysep Helski, Mierzeja Wiślana, okolice Łebsko, Jamno, Gradno
Wybrzeże lagunowe begynn å lære		podobne do mierzejowego, na obszarach o dużym wahaniu pływów Zatoka meksykańska, wenecja, floryda
Wybrzeże deltowe begynn å lære		wybrzeże niskie, w dolinie rzek tworzących deltę Delta Wisły, Dunaju, Nilu, Missisipi, Gangesu
Wybrzeże mangrowe = mamorzynowe begynn å lære		płaskie, porośniete lasami namorzynowymi (wodolubnymi, w strefie pływów) Kuba, Sumatra, Nowa Gwinea, Zatoka Bengalska
Nizina begynn å lære		Obszar położony do 300m.n.p. m, płaska, falista, pagórkowata
Depresja begynn å lære		Część niziny, leżąca poniżej poziomu morza
Kryptodepresja begynn å lære		Zagłębienie terenu wypełnione przez wodę jeziora, którego dno leży poniżej poziomu morza
Wyżyna begynn å lære		Powyżej 300m.n.p. m, często obok kotliny
Szelf begynn å lære		Płytkie dno morskie, do głębokości ok. 200m, znajdujące się w pobliżu kontynentów
Stok Kontynentalny begynn å lære		przedłużenie szelfu, z większym spadkiem
Morena czołowa (formy polodowcowe) begynn å lære		wysokie pagórki, o dość stromych stokach
Morena denna (formy polodowcowe) begynn å lære		prawie płaski teren, lekko falisty, liczne zagłębienia po wytopieniu się brył martwego lodu (ten, który oddzielił się od lądolodu)
Morena boczna (formy polodowcowe) begynn å lære		Wąskie wały ciągnące się wzdłuż brzegów lądolodu lub lodowca
Kemy (formy polodowcowe) begynn å lære		Skoncentrowane w jednym miejscu pagórki zbudowane z piasków i żwirów, płaska powierzchnia szczytowa
Ozy (formy polodowcowe) begynn å lære		długie, wąskie wały zbudowane z piasków i żwirów powstałe w szczelinach lądolodu
Drumliny (formy polodowcowe) begynn å lære		W dużych skupiskach, podłużne wzgórza o opływowych kształtach
Sandry (formy polodowcowe) begynn å lære		rozległe, płaskie stożki napływowe
Oczka wytopiskowe (formy polodowcowe) begynn å lære		małe jeziorka powstałe w zagłębieniach po wytopieniu się brył martwego lodu (odpadniętego)
Jeziora morenowe (formy polodowcowe) begynn å lære		Powstałe na skutek zatarasowania odpływu wód przez osady morenowe
Pradoliny (formy polodowcowe) begynn å lære		Wielkie doliny rzeczne utworzone przez wody wypływające spod lądolodu, równoległe do czoła lądolodu
Rynny polodowcowe (formy polodowcowe) begynn å lære		Podłużne zagłębienia utworzone w morenie denneju
Mutony (barańce) (formy polodowcowe) begynn å lære		pagórki skalne wygładzone przez nasuwający się lądolód/lodowiec
Doliny U-kształtne (formy polodowcowe) begynn å lære		Doliny rzeczne poszerzone i wyrównane przez spływający lodowiec
Co to za skamieniałość przewodnia? begynn å lære		AMONIT
Co to za skamieniałość przewodnia? begynn å lære		BELEMNIT
Co to za skamieniałość przewodnia? begynn å lære		liliowiec
Co to za skamieniałość przewodnia? begynn å lære		ramienionóg
Co to za skamieniałość przewodnia? begynn å lære		TRYBOLIT
Co to za skała? begynn å lære		gnejs

LITOSFERA

Du må logge inn for å legge inn en kommentar.