spørsmålet  |
svaret |
|
begynn å lære
|
|
we Włoszech: XIV – XVI wiek; w innych krajach Europy: XV – XVI wiek w Polsce: XV – XVII wiek
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
renesans – franc. renaissance – odrodzenie; wywodzi się od tego, że w tym okresie na nowo zainteresowano się osiągnięciami świata starozytnego
|
|
|
Uwarunkowania gospodarcze: begynn å lære
|
|
w Europie nastąpiło ożywienie gospodarcze, miasta wzbogaciły się i wzrosło ich znaczenie, mieszczanie stają się silną grupą społeczną, kupcy i bankierzy zajmują się mecenatem sztuki
|
|
|
Znaczenie odkryć geograficznych: begynn å lære
|
|
wzbogacenie się kupców i bankierów (mieszczaństwa); sprowadzanie egzotycznych towarów; wykształcenie się tożsamości narodowej
|
|
|
Jaki był człowiek epoki renesansu? begynn å lære
|
|
świecki, wszechstronnie rozwijający się, pełen radości życia, szukający wzorców w kulturze starożytnej
|
|
|
Myśl przewodnia renesansu: begynn å lære
|
|
carpe diem – chwytaj dzień, korzystaj z chwili, ciesz się życiem
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
łacina, greka i hebrajski
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
prąd umysłowy, który skupiał się głównie na człowieku i jego życiu – elementem humanizmu był antropocentryzm
|
|
|
Kto to powiedział: „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”? begynn å lære
|
|
Publiusz Terencjusz, komediopisarz rzymski z II wieku p.n.e.
|
|
|
Humaniści odwiedzający Polskę: begynn å lære
|
|
Kalimach – Filippo Buonaccorsi) oraz Konrad Celtes (Konrad Bickel)
|
|
|
Najwybitniejsi przedstawiciele renesansu: begynn å lære
|
|
Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Petrarka, Giovanni Boccaccio, Sandro Botticelli, Raffaelo Santi, Tycjan
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
ruchem religijnym, zmierzającym do zreformowania Kościoła, zapoczątkowany wystąpieniem Marcina Lutra; doprowadziła do rozłamu w Kościele i wojen religijnych
|
|
|
Na czym polegało i kiedy miało miejsce wystąpienie Marcina Lutra w Wittenberdze? begynn å lære
|
|
31 października 1517 roku Marcin Luter przybił do drzwi kościoła w Wittenberdze 95 tez dotyczących tego, co uważał w praktykach kościelnych za niewłaściwe (np.: sprzedawanie odpustów)
|
|
|
Wymień religie protestanckie epoki odrodzenia: begynn å lære
|
|
luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, arianizm
|
|
|
Początek renesansu w Polsce: begynn å lære
|
|
1543 rok – debiut Mikołaja Reja, wydanie „O naprawie Rzeczypospolitej” Andrzeja Frycza Modrzewskiego i „O obrotach sfer niebieskich” Mikołaja Kopernika
|
|
|
Wielcy mecenasi w Polsce: begynn å lære
|
|
wojewoda krakowski Piotr Kmita – mecenas Jana Kochanowskiego; arcybiskup Andrzej Krzycki – mecenas Klemensa Janickiego; podkanclerz koronny Jan Zamoyski – mecenas Szymona Szymonowica
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
filozofia odrodzenia, powrót do filozofii Platona, ucznia Sokratesa – Platon wierzył w istnienie form idealnych, których nie można poznać zmysłami i form materialnych, za istotę bytu uważał ideę, a nie widzialną materię
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
wzoruje się na starożytnej – prostota, umiar, proporcje, harmonia formy, spokój, współistnienie motywów antycznych i chrzesciańskich
|
|
|
Co najchętniej budowano w odrodzeniu? begynn å lære
|
|
nie kościoły, jak w średniowieczu, a budynki świeckie – pałace magnackie i kamienice mieszczańskie
|
|
|
Charakterystyczne elementy polskich budowli: begynn å lære
|
|
attyki – ozdobne zwieńczenia ścian; krużganki – korytarze z otwartymi na dziedziniec arkadami
|
|
|
Co zbudowano w Polsce w odrodzeniu? begynn å lære
|
|
Zygmunt Stary dokonał przebudowy Wawelu – dodano dziedziniec arkadowy i kaplicę Zygmuntowską
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
w przeciwieństwie do teocentryzmu średniowiecza, zakładał że człowiek jest centrum wszechświata
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
jak głosił wcześniej Arystoteles, nie ma piękna bez ładu – zadaniem artysty jest poszukiwanie harmonii w naturze i życiu, najważniejsza jest równowaga i proporcja
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
łączenie różnych, często sprzecznych poglądów filozoficznych, religijnych i społeczenych
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
teoria zakładająca stworzenie idealnego społeczeństwa, niemożliwa do zrealizowania, jej propagatorem był Tomasz Morus (pisarz angielski)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
koncepcja polityczna dotycząca sprawowania władzy, zakładająca że władca musi być jednocześnie silny i sprytny, propagował ją Machiavelli (twórca „Księcia”)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
element kalwinizmu, zakłada że Bóg z góry określa przeznaczenie człowieka i skazuje go na zbawienie lub potępienie, a uczynki ludzkie nie mają znaczenia
|
|
|
Gatunki literackie epoki odrodzenia: begynn å lære
|
|
fraszka, epigramat, tren, sielanka, dramat humanistyczny, dramat szekspirowski
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
drobny utwór poetycki o żartobliwym charakterze (Jan Kochanowski)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
zwięzły, dowcipny utwór poetycki w formie aforyzmu, kończącego się zaskakującą pointą
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
smutny utwór liryczny, poświęcony osobie zmarłej, opłakujący ją, chwalący jej zalety i zasługi (Jan Kochanowski – cykl 19 trenów poświęconych zmarłej córce Urszulce)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
utwór liryczny opiewający życie wiejskie i jego przyjemności (Jan Kochanowski, Mikołaj Rej)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
renesansowy typ dramatu oparty na regułach antycznych – zasada trzech jedności, podział na epizody i stasimony, zasada decorum i tematyka mitologiczna („Odprawa posłów greckich” - Jan Kochanowski)
|
|
|
|
begynn å lære
|
|
dramat o luźnej kompozycji – odrzucający reguły antyczne, wprowadzający epikę i lirykę do utworu, załamanie decorum poprzez mieszanie komedii z tragedią, ukazywanie silnych i wyrazistych postaci uwikłane w dramatyczne okoliczności
|
|
|
