prawo międzynarodowe

Cztery elementy składowe państwa

Terytorium, ludność, władza państwowa, możliwość utrzymywania stosunków z innymi państwami.

Czym jest suwerenność państwa?

Niezależność i najwyższa władza państwa na jego terytorium. Oznacza, że żadne inne państwo ani organizacja nie może mu nic narzucać, a jego władze same decydują o prawach, polityce i relacjach zagranicznych.

Dwa aspekty suwerenności

1. Zewnętrzny (niezależność od innych państw) i 2. Wewnętrzny (najwyższa władza wewnątrz państwa).

Cechy suwerenności

1. Samowładność (prawna niezależność od władzy innych podmiotów) oraz 2. Całowładność (możliwość regulowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa).

Państwo jednolite

Występuje na zewnątrz jako jeden podmiot, ma zcentralizowaną władzę, a jednostki administracyjne nie mają zdolności prawnej do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych.

Państwo złożone

Państwo, w którym następuje podział suwerenności między całość a części składowe (np. federacje i konfederacje).

Minipaństwa

Państwa, które przekazały niektóre prawa suwerenne na rzecz innego państwa (np. Monako, San Marino).

"Państwo in statu nascendi"

Państwo w trakcie powstawania, które nie posiada jeszcze pełnej suwerenności, ale aktywnie dąży do jej uzyskania.

Kto jest specyficznym podmiotem prawa międzynarodowego?

Stolica Apostolska (Watykan), Zakon Kawalerów Maltańskich, Naród walczący o niepodległość oraz Strona wojująca i powstańcy.

Retorsje

Nieprzyjazna, ale legalna działalność państwa jako odpowiedź na nieprzyjazne (ale zgodne z prawem) działania innego państwa (np. odmowa udzielenia wizy).

Represalia

Działanie bezprawne, które jest usprawiedliwione tylko jako odwet za wcześniejsze bezprawne działanie drugiego państwa (np. zajęcie majątku innego państwa).

Dualizm (pluralizm) w prawie

Dwa odrębne systemy prawa (międzynarodowe i krajowe) różniące się przedmiotami i źródłami. Norma międzynarodowa musi być wprowadzona do prawa krajowego (np. przez ustawę ratyfikującą).

Monizm z prymatem prawa międzynarodowego

Prawo międzynarodowe i krajowe tworzą jeden system, przy czym prawo międzynarodowe jest ważniejsze niż krajowe i ma pierwszeństwo w razie sprzeczności.

Ratyfikacja (umowy międzynarodowej)

Ostateczny etap zatwierdzania umowy, w którym upoważniony organ państwowy wyraża formalną zgodę na związanie się jej postanowieniami.

Państwo trwale neutralne

Szwajcaria, Austria.

Demilitaryzacja

Zakaz utrzymywania wojsk i fortyfikacji na określonym obszarze (np. Wyspy Alandzkie).

Neutralizacja

Zakaz prowadzenia działań wojennych na danym terytorium, nawet jeśli wybuchnie wojna (np. Szwajcaria).

Cesja terytorium

Czynność dwustronna polegająca na przekazaniu suwerenności do części terytorium. Legalna, jeśli zasięgnięto opinii ludności w formie plebiscytu.

Morze terytorialne (maksymalna szerokość)

Maksymalnie 12 mil morskich (mm) od linii podstawowej. Państwo ma nad nim zwierzchnictwo.

Morze terytorialne: Jakie prawo przysługuje obcym okrętom?

Prawo nieszkodliwego przepływu (okręty podwodne w wynurzeniu z podniesioną banderą, statki handlowe).

Strefa przyległa (maksymalna szerokość)

Maksymalnie 24 mm od linii podstawowej.

Wyłączna Strefa Ekonomiczna (WSE) / Strefa Wyłącznego Rybołówstwa (maks. szerokość)

Maksymalnie 200 mm od linii podstawowej.

Wolność mórz (czym jest)

Istota prawna morza otwartego. Obejmuje m.in. wolność żeglugi, przelotu, rybołówstwa, układania kabli i budowania instalacji.

Dno mórz i oceanów (status prawny)

Wspólne dziedzictwo ludzkości. Są niezawłaszczalne i dostępne wyłącznie w celach pokojowych.

Granica państwa na rzece żeglownej

Wyznaczana jest zgodnie z linią najgłębszego koryta (tzw. talweg).

Strona A (Pojęcie / Pytanie)

Strona B (Definicja / Odpowiedź)

Definicja Prawa Międzynarodowego

Zespół norm regulujących stosunki między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych.

Główne cechy Społeczności Międzynarodowej

Mała liczebność członków, zasada równości, niski stopień zorganizowania wewnętrznego, brak ustawodawcy, brak zorganizowanego aparatu przymusu, brak obowiązkowego sądownictwa.

Zorganizowane sankcje w prawie międzynarodowym

Sankcje przewidziane przez umowy międzynarodowe, np. organizacyjne (ograniczające współpracę, wykluczające), korygujące (likwidujące skutki naruszenia) lub środki przymusu bezpośredniego.

Koncepcja Monizmu w prawie

Jednolity charakter prawa. Prawo międzynarodowe i krajowe tworzą jeden wspólny system prawny. Umowy obowiązują automatycznie (nie trzeba ich dodatkowo wprowadzać do prawa krajowego).

Monizm z prymatem prawa wewnętrznego

Prawo krajowe ma pierwszeństwo przed prawem międzynarodowym; w razie sprzeczności stosuje się prawo krajowe.

Kiedy ratyfikacja umowy międzynarodowej w RP wymaga zgody w ustawie (Art. 89 KRP)?

Gdy umowa dotyczy pokoju, sojuszy, układów politycznych, wolności, praw lub obowiązków obywatelskich, członkostwa RP w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia finansowego państwa lub spraw wymagających ustawy.

Wody wewnętrzne (co obejmują)

Wody położone między lądem a linią podstawową (zasadniczą), np. wody portów, zatoki (ujście do 24 mm), zatoki historyczne i ujścia rzek lądowych.

Linia podstawowa (zasadnicza)

Linia rozgraniczająca wody wewnętrzne od morza terytorialnego. Może być wyznaczana metodą linii najdalszego odpływu lub metodą linii prostych (przy wybrzeżu urozmaiconym).

Kiedy przepływ przez morze terytorialne jest niezgodny (Art. 19 KoPM)?

Gdy statek podejmie się groźby lub użycia siły, ćwiczeń lub użycia broni, zbierania informacji na szkodę państwa, startowania/lądowania statku powietrznego lub innego działania nie związanego z przepływem.

Wyłączna Strefa Ekonomiczna (WSE) – główne uprawnienia państwa

Suwerenne prawa do eksploatacji i eksploracji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, a także jurysdykcja w zakresie badań naukowych i ochrony środowiska.

Szelf kontynentalny

Dno morskie i podziemie obszarów podmorskich, które rozciągają się poza morzem terytorialnym aż do zewnętrznej krawędzi obrzeża kontynentu lub na odległość 200 mm, jeśli krawędź nie sięga tak daleko.

Morze otwarte (pełne)

Wszystkie obszary morskie położone na zewnątrz od granicy WSE lub od granicy morza terytorialnego. Obowiązuje na nim wolność mórz.

Prawo wizyty i rewizji (Wyjątek od wolności mórz)

Prawo, by okręt wojenny innego państwa podjął działania wobec statku, jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że statek trudni się piractwem, handlem niewolnikami, nie posiada przynależności państwowej lub nadaje nielegalne audycje.

Prawo pościgu (Warunki)

Gorący i nieprzerwany pościg podjęty przez okręt wojenny/samolot, rozpoczęty na wodach wewnętrznych, morzu terytorialnym, strefie przyległej, WSE lub szelfie kontynentalnym, i kontynuowany poza tymi wodami.

Archipelag

Zespół wysp oraz obszar morski pomiędzy nimi, które tworzą jedną całość geograficzną, gospodarczą i polityczną lub są historycznie za takie uważane.

Adiudykacja (Nabycie terytorium)

Poddanie sporu terytorialnego rozstrzygnięciu sądu lub trybunału arbitrażowego, którego decyzja jest wiążąca.

Zasiedzenie (Nabycie terytorium)

Instytucja stwarzająca skutecznie tytuł do terytorium, oparta na sprawowaniu kontroli na danym terytorium oraz braku protestu ze strony państwa-suwerena przez upływ czasu.

Międzynarodowe drogi wodne (Przykłady kanałów)

Kanał Sueski (1888), Kanał Panamski (1901, 1999), Kanał Kiloński (1919).

Granica państwa na rzece nieżeglownej

Wyznaczana jest środkiem rzeki (tzw. mediana).

Strona A (Pytanie)

Strona B (Odpowiedź – Władztwo Państwa Nadbrzeżnego vs. Inne Państwa)

Wody Wewnętrzne

Państwo Nadbrzeżne: Pełna jurysdykcja. Inne Państwa: Brak praw.

Morze Terytorialne

Państwo Nadbrzeżne: Pełna jurysdykcja odnośnie własnych statków. Inne Państwa: Prawo nieszkodliwego przepływu.

Strefa Przyległa

Państwo Nadbrzeżne: Częściowa jurysdykcja do zapobiegania naruszeniom (i karania) przepisów celnych, skarbowych, imigracyjnych i sanitarnych. Inne Państwa: Takie same prawa jak w WSE (jeśli WSE istnieje) lub jak na morzu otwartym.

Wyłączna Strefa Ekonomiczna (WSE)

Państwo Nadbrzeżne: Prawo badania i eksploatacji tego obszaru + budowanie sztucznych wysp + jurysdykcja w ww. zakresie. Inne Państwa: Wolność żeglugi, wolność przelotu, wolność układania kabli podmorskich i rurociągów.

Morze Otwarte

Państwo Nadbrzeżne: Wolność żeglugi, przelotu, rybołówstwa, układania kabli i rurociągów, badań naukowych (podlegają jurysdykcji państwa bandery/przynależności). Inne Państwa: Takie same prawa.

Podmiot

zdolność do czynności prawnych, działalność na arenie międzynarodowej, zawieranie traktatów, stosunki dyplomatyczne - podmiotami są państwa pierwotne, powstańcy, Państwo Kościelne, organizacje międzynarodowe wtórne

Na suwerenną równość państw składają się:

państwa równe pod względem prawnym - pełna suwerenność - szanowanie podmiotowości innych państw - nietykalność integralności terytorialnej i politycznej państw - swoboda wyboru i rozwoju systemu politycznego, społ, gos. I kulturalneg

państwa związkowe

całość jest podmiotem prawa międzynarodowego a części składowe mogą mieć jedynie ograniczoną zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych, Federacja to państwo złożone, w którym części składowe

związki państw

podmiotami prawa międzynarodowego są części składowe, a całość albo w ogóle nie, albo ma ograniczoną zdolność do czynności – konfederacje np.

Strona wojująca i powstańcy

ograniczona podmiotowość - zależne od uznania przez inne państwa - posiada władze i jednolite dowództwo - efektywna kontrola nad terytorium - przestrzega międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych

. Naród walczący o niepodległość

tworzy zręby państwowości, organy cywilne i wojskowe, Oznacza to organizm państwowy, który nie posiada jeszcze pełnej suwerenności i wszystkich cech tradycyjnego państwa, ale aktywnie dąży do ich uzyskania

Funkcje prawa międzynarodowego:

Regulowanie st. Zewnątrzpaństwowych (określa sytuację państwa w społeczności m.n. - ustala: ogólne postępowania państw we wzajemnych stosunków, formy wzajemnych st oraz reguły postępowania na obszarach niczyjej suwerenności

Sankcje Niezorganizowane

- środki psychologiczne, reakcja opinii publicznej - reakcja odwetowe – po notyfikacji decyzji o podjęciu działania oraz ofercie negocjacji, retorsje i represalia

pobyt obcych sił zbrojnych

To sytuacja, gdy wojska innego państwa przebywają na danym terytorium za zgodą władz. Wojska USA stacjonujące w Polsce – są tu za zgodą rządu polskiego, ale Polska nie może dowolnie nimi rozporządzać

Nabycie terytorium: Charakter pierwotny

nabycie terytorium nie podlegającego uprzednio suwerenności innego państwa np. w wyniku zmian geograficznych

Przyrost

naturalne powiększenie terytorium wskutek procesów geograficznych, np. osypywanie się wybrzeża, nanoszenie się piasku, delta rzeki

Zawłaszczenie (okupacja)

rozciągnięcie suwerenności na terytorium nie poddane uprzednio zwierzchnictwu innego państwa (tzw. Terra nulis)

- znaczenie przepływu

nieprzerwany, szybki. Może obejmować zatrzymanie się i zakotwiczenie, jeśli jest to związane ze zwyczajną żeglugą lub jest to konieczne z siły wyżej (niebezpieczeństwo, pomoc ludziom, statkom).

Wyjątki wolności mórz

prawo wizyty i rewizji, prawo pościgu, wyłączenia traktatowe, wyłączenia traktatowe, stan wyższej konieczności, zderzenia na morzu