→ Genetyka (ważne Nazwiska I Pojęcia) → Start læring / Last ned MP3 Flashcards

spørsmålet		svaret
genetyka begynn å lære		z języka greckiego genetes, czyli zrodzony; nauka zajmująca się zjawiskiem dziedziczności i zmienności organizmów na podstawie informacji genetycznej zawartej w kwasach nukleinowych DNA i RNA
Gregor Mendel begynn å lære		zakonnik z Moraw, jako pierwszy opisał prawa rządzące zjawiskiem dziedziczności cech
Thomas Hunt Morgan begynn å lære		twórca teorii dziedziczności opartej na chromosomach (sprostowanie do II prawa Mendla)
Frederick Griffith begynn å lære		Przeprowadził eksperyment udowadniajacy zjawisko transformacji wśród bakterii.
Joachim Hammerling begynn å lære		Przeprowadził doświadczenie, wskazujące jądro jako ośrodek komórki, zawierający materiał dziedziczny.
Oswald Theodore Avery begynn å lære		Wraz ze współpracownikami udowodnił, że to DNA jest nośnikiem informacji genetycznej.
James D. Watson i Francis Crick begynn å lære		Określili strukturę przestrzenną DNA.
Frederick Sanger begynn å lære		Opracował technologię pozwalajacą odczytywać sekwencję nukleotydów DNA.
Human Genome Project begynn å lære		rok 2003 - ogłoszenie sekwencji 99% genomu człowieka w ramach badań, określonych jako Human Genome Project
DNA begynn å lære		kwas deoksyrybonukleinowy, jeden z kwasów nukleinowych, polimer zbudowany z pojedynczych jednostek (monomerów), zwanych nukleotydami; w komórce odgrywa rolę banku informacji o niej samej
nukleozyd begynn å lære		pięciowęglowy cukier (deoksyryboza lub ryboza) połączony wiązaniem N-glikozydowym z zasadą azotową adeniną, guaniną, cytozyną, tyminą lub uracylem
nukleotyd begynn å lære		nukleozyd połączony wiązaniem estrowym z resztą kwasu fosforowego(V)
zasada azotowa begynn å lære		związek pierścieniowy, który w swojej cząsteczce zawiera azot; wyróżniamy zasady purynowe i pirymidynowe
zasada purynowa begynn å lære		zasada azotowa tzw. duża, zbudowana z dwóch pierścieni (6 i 5 - członowego) połączonych ze sobą; zasady purynowe to adenina (A) i guanina (G)
zasada pirymidynowa begynn å lære		zasada azotowa tzw. mała, zbudowana z jednego pierścienia 6-członowego, zawierającego azot; zasady pirymidynowe to: cytozyna, tymina i uracyl
cechy budowy DNA begynn å lære		dwuniciowy, nici antyrównoległe, komplementarny, spiralny (heliks)
zasada komplementarności zasad begynn å lære		W dwuniciowym kwasie DNA dwie nici biegnace do siebie antyrównolegla łączą się ze sobą za pomocą wiazań wodorowych tzw mostków wodorowych. Adenina łączy się zawsze z tyminą podwójnym mostkiem, a guanina z cytozyną mostkiem potrójnym.
RNA begynn å lære		kwas rybonukleinowy, jeden z kwasów nukleinowych, jednoniciowy polimer złożony z nukleotydów zawierających cukier rybozę; zasady azotowe takie jak w DNA ale zamiast tyminy jest uracyl
rodzaje RNA begynn å lære		mRNA - informacyjny RNA, rRNA - rybosomalny RNA, tRNA-transportowy RNA
mRNA begynn å lære		matrycowy, informacyjny - służy za bezpośrednią matrycę, na której budowane są białka; bierze udział w translacji
rRNA begynn å lære		rybosomowy, wchodzi w skład rybosomów
tRNA begynn å lære		transportujacy, podczas biosyntezy białek służy do przenoszenia aminokwasów i wstawiania ich w odpowiednie miejsca na rybosomach podczas translacji (tRNA połączony z aminokwasem nosi nazwę amino-acylo-tRNA)
replikacja begynn å lære		powielenie DNA przed podziałem komórkowym. Jej cel to zbudowanie identycznej kopii (klonu) DNA, którą będzie można przekazać do komórki potomnej.
enzymy replikacyjne begynn å lære		PolimerazaDNA, Helikaza, Primaza, Ligaza, Telomeraza
polimerazaDNA begynn å lære		kompleks enzymatyczny, odpowiada przede wszytkim za komplementarne przyłączanie nukleotydów do nowo powstającej nici oraz za skanowanie wyników pracy i naprawianie błędów
helikaza begynn å lære		enzym rozrywający wiązania wodorowe między zasadami azotowymi; tworzy w ten sposób tzw. widełki replikacyjne, co jest niezbędne do zapoczątkowania replikacji
primaza begynn å lære		enzym odpowiadający za zbudowanie krótkich odcinków RNA (primerów), do których polimeraza może dobudować nukleotydy DNA
ligaza begynn å lære		enzym spajający niezwiązane odcinki nowo syntetyzowanego DNA
telomeraza begynn å lære		kompleks enzymatyczny odpowiedzialny za umożliwienie replikacji końcowych odcinków nici DNA
etapy raplikacji begynn å lære		inicjacja, elongacja, terminacja,
gen begynn å lære		podstawowa jednostka dziedziczności, odcinek DNA, dzięki któremu możliwa jest synteza odcinka RNA oraz jednego łańcucha polipeptydowego (białka)
genom begynn å lære		zbiór wszystkich genów danego organizmu, czyli komplet jego informacji genetycznej; termin ten oznacza również pojedynczy komplet chromosomów (haploidalny); genom może przyjmować postać DNA dwuniciowego (większość organizmów) lub jedononiciowego (wirusy) oraz jedno- lub dwuniciowego RNA (wirusy)
Chromatyna begynn å lære		postać występowania DNA w komórce w powiązaniu z białkami histonowymi i niehistonowymi
Chromosom begynn å lære		wybarwiajaca się struktura zbudowana z silnie skręconej chromatyny, pojawiająca się w komórce w związku z jej podziałem
chromatydy siostrzane begynn å lære		cząsteczki DNA stanowiące połówki chromosomu po replikacji, przy czym jedna stanowi identyczną kopię drugiej
nukleosom begynn å lære		odcinek DNA zawierający ok. 146 par nukleotydów, nawiniętny na oktamer histonowy (8 histonów H2A, H2B, H3, H4) i spięty histonem H1
solenoid begynn å lære		spiralne zwinięcie fibryli chromatynowej
fibryla chromatynowa begynn å lære		zbiór nukleosomów ułożonych naprzemiennie (w zygzak), tworzący superhelisę
domena begynn å lære		pojedyncza pętla solenoidu, "zapięta " białkiem niehistonowym
budowa chromosomu begynn å lære		chromatydy, centromer (przewężenie pierwotne), przewężenie wtórne, satelita
rodzaje chromosomów begynn å lære		metacentryczny, submetacentryczny, akrocentryczny, telocentryczny
autosomy begynn å lære		chromosomy ciała, czyli wszystkie z wyjątkiem chromosomów płciowych
allosomy begynn å lære		heterochromosomy, chromosomy płci (u człowieka X i Y)
chromosomy niehomologiczne begynn å lære		chromosomy różne pod względem zawartości gentycznej (w kariotypie zaznaczone różnymi numerami)
chromosomy homologiczne begynn å lære		chromosomy podobne do siebie pod względem zawartości genetycznej (w kariotypie oznaczone tymi samymi numerami), jeden z nich pochodzi od ojca a drugi od matki
chromosomy politeniczne begynn å lære		olbrzymie, powstają w wyniku nierozchodzenia się chromatyd po kilkukrotnej replikacji
chromosomy szczoteczkowe begynn å lære		zawierające dużo pętli bocznych, służących intensywnej syntezie RNA, występują w oocytach kręgowców
kariotyp begynn å lære		obraz wszystkich chromosomów organizmu
haplont begynn å lære		organizm z pojedynczą liczbą chromosomów
diplont begynn å lære		organizm z podwójną liczbą chromosomów
kod genetyczny begynn å lære		metoda zapisu informacji genetycznej organizmu
cechy kodu genetycznego begynn å lære		trójkowy, jednoznaczny, zdegenerowany, niezachodzący, bezprzecinkowy, uniwersalny, kolinearny
kod trójkowy begynn å lære		trzy kolejne nukleotydy stanowią kodon, jeden kodon koduje jeden aminokwas
kod jednoznaczny begynn å lære		każdy kodon koduje jeden i tylko jeden aminokwas
kod zdegenerowany begynn å lære		aminokwasy mogą być kodowane przez więcej niż jeden kodon, ale jeden kodon koduje tylko jeden aminokwas
kod niezachodzacy begynn å lære		ostani nukleotyd jednego kodonu nie może być równocześnie pierwszym następnego
kod bezprzecinkowy begynn å lære		między kodonami nie ma żadnych przerw, wskaźników, itp., które pokazywałyby gdzie kończy się jeden kodon a zaczyna następny
kod uniwersalny begynn å lære		w całym świecie ożywionym te same trójki kodują te same aminokwasy
kod kolinearny begynn å lære		kolejność ułożenia kodonów ściśle determinuje kolejność ułożenia aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym
biosynteza białek begynn å lære		powstawanie białek na podstawie matrycyDNA
transkrypcja begynn å lære		przepisywanie informacji genetycznej (potrzebnego pojedynczego odcinka DNA z danym genem)
translacja begynn å lære		"tłumaczenie" kodu genetycznego na język aminokwasów i białek
polimerazaRNA begynn å lære		enzym przeprowadzający transkrypcję DNA
operon begynn å lære		zespół współdziałających ze sobą genów, składający się z promotora, operatora, genu struktury, represora
gen recesywny begynn å lære		gen ujawniajacy się tylko w homozygocie recesywnej
gen dominujacy begynn å lære		gen ujawniajacy się w heterozygocie, oznaczany wielką literą
homozygota begynn å lære		para identycznych alleli dominujących lub recesywnych, jeden pochodzi od ojca a drugi od matki
heterozygota begynn å lære		para różnych alleli - dominujący i recesywny
I prawo Mendla begynn å lære		prawo czystości genetycznej gamet: każda gameta w procesie powstawania (mejozy) otrzymuje tylko jeden allel z pary alleli danego genu
II prawo Mendla begynn å lære		prawo niezależnego dziedziczenia się cech: zakłada że poszczególne geny dziedziczą się niezależnie od siebie, tworząc w gametach wszystkie kombinacje z jednakowym prawdopodobieństwem, zaś w potomstwie całą mozaikę cech
Teoria dziedziczności Morgana begynn å lære		Geny zlokalizowane są na chromosomach, każdy gen zajmuje na chromosomie ściśle określone miejsce czyli locus. Wszystkie geny jednego chromosomu ułożone są jeden za drugim liniowo i tworzą grupę sprzężoną. Zlokalizowanie wszystkich genów danego chromosomu pozwala na opracowanie tzw. mapy chromosomowej (genowej).
crossing over begynn å lære		wymiany odcinków między chromosomami siostrzanymi (homologicznymi), tworzenie nowych kombinacji genów, tworzenie rekombinantów
konwersja begynn å lære		proces polegający na tym, że jedna z chromatyd siostrzanych replikuje od pewnego momentu według wzorca chromatydy niesiostrzanej
linia czysta begynn å lære		zbiór osobników homozygotycznych względem danej cechy lub cech; dawniej: grupa osobników utrzymująca się w danym typie np. koloru kwiatów – wszystkie osobniki (jednego gatunku) rodzicielskie i potomne maja kwiaty czerwone i tylko czerwone
Pokolenie P begynn å lære		pokolenie rodzicielskie
Pokolenie F begynn å lære		pokolenie potomków, zwyczajowo opisywane numerami
genotyp begynn å lære		zestaw genów warunkujący dane cechy organizmu
fenotyp begynn å lære		zestaw ujawniających się cech organizmu uwarunkowanych genotypem
krzyżowka testowa begynn å lære		wsteczna, skrzyżowanie ze sobą osobnika badanego z homozygotą recesywną pod kątem badanej cechy, w celu ustalenia jego homo- lub hetrozygotyczności
dominacja zupełna begynn å lære		Jeden allel danego genu jest dominujacy w stosunku do drugiego w danej parze. W zestawie heterozygotycznym ujawni się jego cecha.
dominacja niezupełna begynn å lære		kiedy żaden allel w swojej obecności nie jest w stanie w pełni ujawnić cechy przez siebie warunkowanej; efekt fenotypowy stanowi wartość pośrednią między fenotypami warunkowanymi między dwoma allelami
kodomiancja begynn å lære		Kiedy dwa allele w pełni ujawniaja warunkowaną przez siebie cechę, fenotyp charakteryzuje się mozaikowatością danej cechy. Przykład: dziedziczenie grupy krwi AB u człowieka.
geny dopełniające begynn å lære		ich jednoczesne oddziaływanie jest niezbędne do wykształcenia się danej cechy; przykład: dziedziczenie koloru kwiatów u groszku pachnącego
geny kumulatywne begynn å lære		polimeryczne - sumowanie się ich działania wpływa na natężenie danej cechy
geny hipostatyczne begynn å lære		cecha ujawnia się tylko wtedy, gdy gen epistatyczny występuje w układzie homozygotycznym recesywnym; przykład: dziedziczenie barwy łusek spichrzowych u cebuli
gen plejotropowy begynn å lære		gen wpływający na kilka cech jednocześnie; przykład: dziedziczenie sierści u myszy
geny sprzężone z płcią begynn å lære		geny zlokalizowane na allosomach (na X); ujawnienie cechy jest ściśle zdeterminowane płcią
geny sprzężone ze sobą begynn å lære		geny znajdujące się na tym samym chromosomie
mutacje begynn å lære		samorzutne lub indukowane zmiany w materiale genetycznym, prowadzące do powstania całkiem nowej informacji genetycznej
rodzaje mutacji begynn å lære		milczące, nonsensowne, zmiany sensu
mutacje punktowe (genowe) begynn å lære		obejmujące swoim zasięgiem jeden gen: substytucja (tranzycja, transwersja), delecja, insercja
substytucja begynn å lære		podstawienie jednej zasady azotowej inną
delecja begynn å lære		wypadnięcie jednego lub kilku par nukleotydów
insercja begynn å lære		wstawienie jednej lub kilku par nukleotydów
mutacje chromosomowe begynn å lære		obejmujące swoim zasięgiem fragmenty chromosomów (wielu genów) lub całe chromosomy: deficjencja, duplikacja, inwersja, translokacja
deficjencja begynn å lære		utrata fragmentu chromosomu
duplikacja begynn å lære		podwojenie fragmentu chromosomu
inwersja begynn å lære		odwrócenie odcinka chromosomu o 180 stopni
translokacja begynn å lære		przeniesienie fragmentu chromosomu w jego inne miejsce lub na zupełnie inny chromosom
mutacje liczbowe begynn å lære		genomowe; zmiany obejmujące liczby chromosomów
rodzaje mutacji liczbowych begynn å lære		aneuploidia, euploidia, autoploidia, alloploidia
aneuploidia begynn å lære		zmianie ulega liczba pojedynczych chromosomów: monosomia, trisomia
euploidia begynn å lære		zmianie ulega liczba całych kompletów chromosomów
autoploidia begynn å lære		zmiana liczby n w obrębie jednego gatunku: triploidia, tetraploidia
alloploidia begynn å lære		zmiana liczby n będąca efektem krzyżowania się dwóch różnych gatunków(genomów)
przykłady chorób genetycznych begynn å lære		hemofilia, daltonizm, fenyloketonuria, alkaptonuria, albinizm, anemia sierpowata, mukowiscydoza, pląsawica Huntingtona, zespół cri-du-chat, zespół Downa, zespół Turnera, zespół Klinefeltera
inżynieria genetyczna begynn å lære		nauka zajmująca się manipulacją genami
dobór sztuczny begynn å lære		Spośród wszystkich osobników danej populacji, człowiek wybiera do krzyżówki osobniki o pożądanych cechach.
chów wsobny begynn å lære		krzyżowanie ze sobą osobników blisko spokrewnionych
heterozja begynn å lære		wybujałość mieszańców, wyższa od średniej żywotność lub plemność osobników charakteryzujących się wysokiem stopniem heterozygotyczności
enzymy restrykcyjne begynn å lære		endonukleazy, wykryte w komórkach bakterii, tnące DNA w ścisle określonych warunkach
lepkie końce begynn å lære		jednoniciowe, komplementarne względem siebie odcinki DNA, powstałe po działaniu restryktaz
wektor begynn å lære		czynnik służący jako przenośnik stosowanego genu z komórki do komórki; może być nim plazmid, wirus lub sztuczny chromosom bakteryjny
sonda molekularna begynn å lære		odcinki kwasu nukleinowego (np. izolowane mRNA) hybrydyzujące z wybraną sekwencją na zasadzie komplementarności lub będące efektem syntezy, opartej na znajomości składu aminokwasowego białka kodowanego przez poszukiwany gen
zastosowanie inżynieri genetycznej begynn å lære		modyfikowanie genetyczne organizmów, klonowanie genetyczne, terapie genowe, analiza porównawcza DNA

Genetyka (ważne nazwiska i pojęcia)

kommentarer:

Du må logge inn for å legge inn en kommentar.

mer